Zdjęcie1132

Znaniecki — wielki zwolennik autobiografii jako źródła dla historii kultury — sam nie zostawił autobiografii. Intelektualna Ameryka — udostępniona niedawno polskim czytelnikom przez Zygmunta Dulczewskiego¹ — obejmuje tylko część doświadczeń życiowych Znanieckiego, który, po jej napisaniu w 1919 roku, przeżył jeszcze blisko czterdzieści lat.

Na okres wcześniejszy przypadają lata nauki i lata wędrówek — lata, które sprawiły, że do Stanów Zjednoczonych przybył już jako człowiek dojrzały. Widać zresztą wyraźnie, że Znaniecki oglądał i oceniał Amerykę przez porównywanie z Europą. Przypomnijmy, że była to Europa przekraczająca próg współczesności w literaturze, sztuce, naukach humanistycznych w ogóle, w filozofii, socjologii i polityce, Europa Bergsona i Durkheima, Simmla i Spengle-ra, by przywołać jedynie nazwiska tych myślicieli, którzy zaważyli jakoś na biografii intelektualnej samego Znanieckiego. Polska ówczesna to kraj Abramowskiego i Brzozowskiego, Dmowskiego i Piłsudskiego, Przybyszewskiego i Żeromskiego. Nie za wiele zresztą wiemy o miejscu Znanieckiego w tej Polsce, gdyż studia dotychczasowe dotyczyły głównie wysokich rejestrów jego myśli filozoficznej. Polska, Europa, Ameryka — te trzy kręgi doświadczeń wyznaczyły horyzonty intelektualne Znanieckiego.

i Intelektualna Ameryka — napisał Europejczyk. JCul-lura i Społeczeństwo", 1077, t XXII, nr < sa. JMt

15