Zdjecie1241

19^Kdrtteksty i metody w badaniach historyczno-pedagogicznych

/ Stosunek do prasy jako źródła historycznego uległ radykalnej zmian^{1 2} drugiej wojnie światowej. Złożyło się na to kilka przyczyn. Do bezpośrednich zaliczyć należy straty wojenne, które dotknęły archiwalia, co spowodowało wzrost walorów prasy jako zastępczego źródła historycznego. Ponadto rozwinęły się ba-..danjanad okresami historii, w których prasa odgrywała już znaczącą rolę jako jeden z przejawów życia. Dorobek ten uzupełniały badania i publikacje dotyczące historii prasy⁴, jak również fakt, że nauki pomocnicze historii zwróciły uwagę na znaczenie prasy jako pełnowartościowego źródła historycznego².

Powstaje zatem pytanie: czy prasa może być także źródłem w badaniach historyczno-edukacyjnych? Poszukując odpowiedzi na powyższe pytanie, należy przyjąć następujące założenia metodologiczne nauk histoiycznych:

—    pojęcie źródła historycznego można rozumieć w sensie ogólnym, czyli że jest nim wszystko to, skąd czerpać możemy (źródło potencjalne) lub skąd czerpiemy (źródło efektywne) informacje o interesujących nas faktach historycznych;

—    pojęcie źródła historycznego można rozumieć w sensie relatywnym, gdzie są to źródła służące w sensie potencjalnym lub służące w sensie efektywnym eksploracji rozpatrywanego aktualnie przez badacza problemu⁴.

Z uwagi na funkcje społeczne, jakie spełniała prasa, stanowi ona źródło w sensie ogólnym i relatywnym (potencjalne i efektywne) w badaniach historii wychowania. Prasa zawiera bowiem bogaty zbiór informacji dotyczących interakcji i komunikacji społecznej, w której dokonuje się proces wychowania, aktu komu-\ nikowania masowego, intencji nadawcy, kodu komunikacyjnego, intencjonalnego ''odbiorcy oraz treści procesów komunikacji społecznej⁷.

Wykorzystanie źródeł prasowych umożliwia także analizowanie problemów wychowania w kontekście upowszechnianych poglądów politycznych, społecznych, ekonomicznych, kulturalnych, wreszcie na tle problemów życia codziennego społeczeństwa. Jest więc źródłem zawierającym informacje bezpośrednio i pośrednio związane z przedmiotem badań historii wychowania.

Szczególnie bogata w wartości źródłowe do badań w zakresie polityki oświatowej, ustroju szkolnego, koncepcji pedagogicznych, procesu dydaktyczno-wy-

1

⁴ A. Słomkowa. Historia prasy.... op. cit.. s. 33; także: i. Jarowiecki, Studia nad prasą polską XIX i XX wieku. Kraków 1997.

2

I. Ihnatowicz. Zakres i zadania nauk pomocniczych historii nowożytnej i najnowszej |w:J VIII Powszechny Zjazd Historyków Polskich, t. IX Sanki pomocnicze historii, red. A. Gieysztor. Warszawa 1960, s. 102; B. Krzywobłocka. Prasa jako źródło historyczne [w:l    ² -

cze w orasoznawstwie. on cit.    _