b0012

’ I 4 Konteksty i metody w badaniach historyczno-pedagogicznych

W wielu sprawozdaniach rocznych z działalności szkół średnich w latach 1918-1939 spotyka się wzmianki informujące o wielkości prenumeraty pism w poszczególnych szkołach. Szczególnie popularnym wśród uczniów pismem był organ Sodalicji Mariańskiej „Pod znakiem Marii”, abonowany przez członków organizacji na terenie całego kraju. Dużą poczytnością cieszyło się również czasopismo miesięczne „Młodzież Czerwonego Krzyża”, tygodnik „Iskry” oraz lygodnik „Morze”¹.

Wiele szkół, wydając czasopisma uczniowskie, zmagało się z trudnymi warunkami finansowymi, co skupiało uwagę nauczycieli i uczniów bardziej na sprawach materialnych niż merytorycznych. W takich warunkach wydawanie pisma było trudne, nierytmiczne, a często nierealne. Dlatego w wielu sprawozdaniach nie znajdujemy żadnej informacji o działalności pisma szkolnego. Jest interesujące, że równolegle bardzo nikłe informacje w takich wypadkach dotyczą także samorządu uczniowskiego, co może świadczyć, że słaba jego działalność miała ścisły związek z brakiem lub słabością pisma uczniowskiego w danej szkole.

Relacje o pismach uczniowskich i ich wychowawczych i dydaktycznych f unkcjach znajdują się także w księgach pamiątkowych, monografiach i jednodniówkach międzywojennych szkół średnich.

Z ksiąg pamiątkowych można zaczerpnąć informacje o dwutygodniku „Promień Szkolny” wydawanym w Gimnazjum im. T. Czackiego w Warszawie, <> piśmie „Pobudka” wydawanym w Gimnazjum im. Ks. Józefa Poniatowskiego w Warszawie, gdzie od 1924 r. wydawano także „Biuletyn Zarządu Gminy Szkolnej¹¹. I )nikowanow nim sprawozdania z działalności poszczególnych gmin klaso wych i refleksje krytyczne młodzieży o samorządzie i jego strukturze organizacyj uej, ('/asopiśmiennictwo w tej szkole było szczególnie rozwinięte-co może być przedni iotem interesujących badań historyczno-oświatowych - o czym świadczy wydawany miesięcznik „Brzask”, dwutygodnik „Promet”, „Sygnały”, „Echo Piątk i' oraz pisemko dla młodych „Hejnał”².

Jednym / ośrodków realizacji zasad „nowego wychowania” było Gimnazjum im Sulkowskich w Rydzynie. Wydawano tam od 1930 r. pismo „Rydzynink\ Móio umieszczało informacje o działalności samorządu uczniowskiego oraz ind\ wulmilrie prace członków kółka historycznego i polonistycznego. Publikowane im łamach „Rydzyniaka” prace uczniów z zakresu fizyki, mechaniki, elektryczności wspleiiily prace naukowe nauczycieli, a dla młodzieży były źródłem sntyslal.« jj

^,! ‘ij)i awozdnnic Dyn kujl < limna/Jum Klasycznego we Wrześni za rok -./I oluy 1928/20, Wi śniii |y io § g

^H iąiów I icwm nimuui/um /w Ks. Jótefii PoHi&towshteio w IHw*.* -uw# IM 1 I Umil: VVą£isivit= . Wars z h Wit |98f $ mu j|o intelektualnej i możliwości pogłębiania wiedzy'⁴. Dla historyków wychowania „Rydzyniak” jest doskonałą egzemplifikacją badawczą funkcji dydaktycznej czasopisma uczniowskiego wydawanego w okresie międzywojennym.

Drukowanie pisma przez młodzież szkolną w dwudziestoleciu międzywojennym było zjawiskiem bardzo popularnym, chociaż technicznie i organizacyjnie zapewne bardzo trudnym. Wysiłki i pomysłowość młodzieży w pokonywaniu trud ności - jak podają księgi pamiątkowe i jednodniówki - były ogromne, pełne pasji i poświęcenia dla tej działalności. Widoczne jest to nieomal w każdym numerze pism, w treści artykułów wstępnych, apelach i odezwach do czytelników.

Według „Głosu Nauczycielskiego” z roku 1929, w Polsce powstawało prze ciętnie około 500 nowych periodycznych wydawnictw i prawie tyle w tym czasie zamierało^{3 1 2 4 5}. Przy tym stare wydawnictwa upadały stosunkowo rzadko, a nowe, które były na ogół nieufnie przyjmowane, narażone były na niepowodzenia i prze żywały ciężkie próby. Problemy te dotyczyły także prasy uczniowskiej, a ruch nauczycielski apelował o pomoc dla młodzieżowych redakcji pism i ich nauczy-cieli-opiekunów.

Pisma uczniowskie wychodziły w postaci autonomicznej, ciągłej gazetki danej szkoły, w postaci okazyjnie wydawanych jednodniówek oraz pism międzyszko! nych obejmujących młodzież w jednym mieście lub pism międzyszkolnych obej mujących problemy młodzieży kilku miast⁶. Wszystkie pisma uczniowskie, a zwłaszcza międzyszkolne, o ambitnym profilu wydawniczym należy uznać z w cenny przejaw działalności pedagogicznej i mimo ich różnych braków słusznie ocenić za lwowskim „Filomatą” jako „głos młodych w parlamencie prasowym, radzącym nad rozwiązaniem problemów świata i człowieka”¹⁷.

Wychowawcza i dydaktyczna funkcja czasopism uczniowskich

Każde pismo uczniowskie posiadało swoją specyfikę wypływający / inklii. ■ wydawane było przez określoną organizację. Czasopisma uczniowskie, Igikn • e/asami jedynym i najdogodniejszym terenem działań organizacyjnych, wy-aiw n ly realne inicjatywy i propozycje w różnych dziedzinach życia społecznego f d.

1

cii iwj, Rydzyna I97H. s. 76. O szczególnych zainteresowaniach uczniów dyscyplinami mniema iv* -nu pt/ytodftlczymi świadczą egzemplarze „Rydzyniaka” / lat 1930 1939.

2

Niceo o rtKWoju ilustracji s kalnej, „CJlos Nauczycielski" 1929, nr 21, s, 303 204

3

(lininci.Jum im. Sulkowskich w Rydzynie (192H 1939) Kuźnią postępowej myśli ficdoyn

4

lin tych ostatnich unlc/nls „Kuźnia Młodych", „Nowa Kuźnia Młodych", „< zn winie

5

Firęze” i inne

6

^,ł „i ilnmnta" 1931, nr 18, § |75