b0010

2 I O Konteksty i metody w badaniach historyczno-pedagogicznych

Geneza czasopism uczniowskich

Czasopisma uczniowskie mająw Polsce tradycję sięgającąXIX wieku², pojawiły się we wszystkich zaborach, ale rozwinęły się szczególnie w Galicji na przełomie XIX i XX wieku. Oceniając pisma wydawane przez młodzież polską w XIX wieku, należy wskazać, że odegrały one dużą rolę w wychowań i u pokolenia żyjącego w niewoli. Pozwoliły młodzieży nie tylko na wyrażanie uczuć patriotycznych, troski społecznej i rozwoju zainteresowań, ale też kompensowały braki narzucanych treści kształcenia, zapełniały luki świadomości narodowej powstałe jako skutek polityki zaborców. Czasopisma okresu niewoli, chociaż ich zasięg nie był duży, są świadectwem wysiłku, zdolności organizacyjnych, rozwijania zainteresowań, ogólnej kultury, a także odwagi i zaangażowania polskiej młodzieży szkolnej.

X chwilą odzyskania przez Polskę niepodległości działalność publicystyczna młodzieży utraciła uciążliwy dla niej konspiracyjny charakter, a idea powstania i rozwoju pism szkolnych stała się niezwykle aktualna.

Zjawisko gwałtownego powstawania pism szkolnych u progu okresu międzywojennego wiązało się z rozwojem spółdzielczości uczniowskiej, co w dalszej konsekwencji prowadziło do powstania międzyszkolnych pism.

Niektórzy autorzy opracowań na ten temat uważali, że w Polsce pisi u szkolnych była „taka masa, jakiej nie było w żadnym innym europejskim kraju”³, Z większym stopniem rzeczowości zjawisko to ocenił A. Kamiński, który uważał, >c wykaz samych tylko drukowanych gazetek i pisemek szkolnych wydumanych w Polsce w ciągu dwudziestolecia międzywojennego zawierał około pól tysiąca tytułów, stąd wnioskował, że „wykaz pisemek i gazetek powielanych, przepisywanych przez kalkę na maszynie lub pisanych ręcznie w jednym egzemplarzu wyniósłby wiele tysięcy”⁴.

Potencjalnym badaczom tej ogromnej spuścizny źródłowej należy | h % tym wiócić uwagę, że wśród tego spontanicznego ruchu publicystycznego w . sli|pil\ znaczne zróżnicowania dotyczące wielkości i rytmiczności wydawnicze i a nade wszystko poziomu pism uczniowskich. Do najlepszych czasopism tegt - .kirsu należały: „Orli Lot”, „Czerwony Krzyż Młodzieży”, „Kuźnia Młodych”, ‘-i .tul < trlęln”, które wykazywały dużo inicjatywy, wyszły poza mury jednej s/koly, miały swoich stałych współpracowników i czytelników.

^: A hWiliński, Polskie świątki młodzie.y 180-1 18.11, Warszawa 1963, u 129 i n t »■ wopł siiii< li młod/iezy w /nbor/.r rosypli mii pisał lak/c A /.iclnkzyk Samorząduesniou sU « Pul», ą i Wy< liowiinir" 1932. ta I s fi. ⁼*uj s()9

¹ A l llasku nawlk-nwa, 1‘i.u i ,i _riigmką \-iolne, „Mti/eum” 1930 nr M i i-i^fJ v. I n|itińs|,L    _:Pmt»||?iM) < *piat ?ii Ws tlUtWMWŁiZe" 19fi|.M! 8,5 ŻU tl

Zasadniczą podstawą teoretyczną, na której rozwijało się czasopiśmiennn tv • • uczniowskie w Drugiej Rzeczypospolitej, była rozwijająca się doktryna pcdng., giczna „nowego wychowania” i wywodząca się z niej koncepcja „szkoły pnu \ Szkoła miała być miejscem swobodnej twórczej pracy wdrażającej do wspóltl • ni łania oraz terenem spontanicznej aktywności dziecka. Jej zadaniem było rozwija nie myślenia, kształcenie umiejętności spostrzegania i rozwiązywania różnego typu problemów. Zadania te realizowano poprzez unowocześnienie treści nauc/aiiia i wprowadzanie nowych form i metod wychowania. Należy podkreślić, że e/nao pismo uczniowskie było rozumiane przez zwolenników tego kierunku jako jedno z nowych form wychowania, które tworzyła zreformowana przez tę doktmię nowa szkoła.

Polskie koncepcje „szkoły pracy” przyczyniły się do rozwoju metod naue/anm i wychowania i do ich unowocześnienia we wszystkich typach szkół⁵. Odegwd doniosłą rolę także w rozwoju czasopiśmiennictwa uczniowskiego, głosiły koniei . ność rozwijania aktywności uczniów, a poprzez nią - osobowości wychowań ków. Tworzenie pisma uczniowskiego, co było cechą charakterystyczną nieomal każdej szkoły średniej, wiązało się z koniecznością aktywności całego zespołu redakcyjnego, rozwoju umiejętności współpracy, współdziałania, samorządni i i rozwoju indywidualnych uzdolnień młodzieży. Stąd czasopisma uczniowskie /na lazły wielu gorliwych zwolenników i propagatorów wśród nauczycieli gimmi/|o\-i seminariów nauczycielskich, rodziców i władz oświatowych. Można zatem siwi* > dzić, że badania nad „szkołą pracy” w Polsce mogą i powinny być poszei/otu o badania zawartości czasopism uczniowskich wobec tego zagadnienia.

Szpalty wielu pism młodzieży szkolnej stały się interesującym pod względem badawczym miejscem manifestowania przez młodzież chęci do podejmowania (rudnych zadań.

Jeżeli na nas, młodzież - pisano w czasopiśmie lubelskich uczniów |iiiU--q jako na przyszłą podstawę bytu państwa, jeśli pragniemy, by Ojczy/.nn im o była państwem silnym, zacznijmy my, młodzi, doskonalić się, by już (nu, pi gotowywać trwały fundament gmachu państwa polskiego⁶.

I )oskonalenie to miało się realizować przez samokształcenie i samów w Inm u nie. Stąd znamienna była wypowiedź Floriana Znanieckiego zamies/i /onn e u dugowanym przez niego czasopiśmie uczniowskim:

' S/.cmko zagadnienia te podjęte zostały m.in. w pracach F. Bereźnickiego Nowiitoruu ■■ -lydttkt\ezne ir szkolnictwie, ogólnokształcącym vr Polsce (1918 1939), Szczecin I97H uuo I lilltui/ny Pedagogika „szkoły pracy " ir Polu * iniyd ywajennej i jej wpływ aa łc- tah cna i ihd ■■ tal* unie nuui zycielt szkólpows eehn\\ h, i ód. I 98 *

Mlud/it Blękittlii 1928,111 I ^; 1 ‘Ja pi I olo Mlotlzuw Błękitnej V' | uhlinNl