Zdjęcieb4

wspólnoty społecznej, która za ich pomocą broni własnej spoistości i odrębności od innych wspólnot. W wielu środowiskach, zwłaszcza wiejskich i małomiasteczko- 9 wych, obyczaje mają jeszcze moc „niepisanych praw”, 1 których przestrzeganie jest egzekwowane.

Obyczaje w dużej mierze opierają się na tradycji — I coś obowiązuje, ponieważ „zawsze się tak robiło”. Ten I tradycjonalizm norm obyczajowych powoduje, iż ule- i gają one bardzo powolnym przemianom i często długo jeszcze funkcjonują jako społeczne przeżytki prze- I szłości, tzn. nie przywiązuje się do nich osobiście zibyt dużej wagi, ale realizuje się je ze względu na opinię I środowiska. W takim przypadku mamy do czynienia 1 z obyczajowością hamującą postęp w różnych dziedzi- I nach życia społecznego. Tolerowanie bowiem wielu obyczajów uświęconych tradycją prowadzi do utrzy- 1 mywania się nieprawidłowości w stosunkach między- I ludzkich, w ocenie wartości danej jednostki ludz- ' | kiej itp.

Obyczaje pełnią istotne funkcje społeczne, wpływa- | jąc na utrzymywanie się więzi społecznych, integrując ^ społeczeństwo i tym samym pomagając w realizacji | wspólnych celów społecznych. Dynamiczny rozwój j wszystkich dziedzin naszego życia społecznego i związany z nim obiektywny proces laicyzacji bardzo znacz- I nie wpływa na dezintegrację więzi w grupach wyzna- j niowych, powodując tym samym osłabianie tradycyjnych, nieformalnych presji Obyczajowych ukształto- I wanych w minionych wiekach pod wpływami ideologii j religijnych.

Procesowi zanikania starych, nie odpowiadających już współczesnemu profilowi naszego życia społecznego obyczajów towarzyszy proces kształtowania nowych, lub adaptowania do nowych potrzeb starych obyczajów po oczyszczeniu ich z treści i symboliki kultowej.

Są to dwie strony tego samego zagadnienia wynikające z praw rozwoju społecznego. Dlatego też należy wyraźnie podkreślić, dż proces laicyzacji obyczajów nie może polegać jedynie na eliminowaniu starych form obyczajowych. Sama bowiem istota obyczajów jako zjawisk społecznych, nieustannie zmieniających się i ściśle powiązanych z codzienną praktyką, decyduje o ich przeobrażeniach i dalszych drogach rozwoju. W całokształcie procesu przeobrażeń zachodzących w życiu społecznym obyczaje podlegają powolnej selekcji, w wyniku której kształtują się swoiste niekiedy kombinacje starych obyczajów z nowymi, a także — w mniejszym lub większym stopniu — podlegają modyfikacji ich treści i formy występowania. Oczywiście, iż w procesie tym zachowują się czasem oddzielne elementy obyczajowości w nie zmienionej postaci jako relikty minionej przeszłości, ale nie odgrywają one istotnej roli w życiu społecznym, ponieważ zasięg ich funkcjonalności społecznej jest minimalny i z biegiem czasu tracą one sens dalszego istnienia.

W mowie potocznej pojęcia obyczaj i zwyczaj często używane są zamiennie, co nie jest ujęciem prawidłowym ’. Terminem zwyczaj określamy każde zachowanie się człowieka, które jest powielane w analogicznych sytuacjach. Może to być zachowanie charakterystyczne wyłącznie dla określonej jednostki ludzkiej (np. zwyczaj czytania książki podczas posiłku czy zwyczaj codziennej kąpieli) lub dla jakiejś zbiorowości społecznej (np. zwyczaj kolędowania w okresie Nowego Roku czy zwyczaj wyjazdu na wczasy w okresie urlopu). W przypadku zachowań dotyczących określonych jednostek ludzkich zwyczaj utożsamiać można z takimi pojęciami, jak: przyzwyczajenia i nawyki. Istotne natomiast jest szersze pojęcie zwyczaju, tzn. zacho-