PICT6129

Tablice mogą przedstawiać nie tylko liczby bezwzględne. Możemy za ich pomocą prezentować procenty jako wskaźniki zmian lub tendencji maleją-cych albo wzrastających, możemy wreszcie przedstawiać stosunki obrazujące stopnie i zależności pomiędzy cechami zjawisk i zjawiskami społecznymi

Nie zamierzam wyręczać w tym fragmencie podręczników statystyki ani tym bardziej stwarzać wrażenia, że treści tu zawarte wystarczają do operowanie materiałem badawczym. Pragnę raczej ukazać korzyści poznawcze i ułatwienia, jakie niesie ze sobą stosowanie statystycznych metod do analizowania materiałów badawczych. Ich prawdziwą znajomość uzyska czytelnik poprzez liczne opracowania fachowe.

Pomocnym zabiegiem w analizie i operowaniu danymi jest obliczenie średniej arytmetycznej. Jej znaczenie wzrasta, gdy dokonujemy dalszych obliczeń lub stosujemy w badaniach wszelkiego typu narzędzia wyskalo-wane. Najbardziej pospolitym przykładem obliczania średniej arytmetycznej jest średnia z ocen podzielona przez ich ilość. Średnia jednak może dotyczyć wieku badanych, zarobków, wielkości rodzin itp. Jej obliczanie wówczas jest uzasadnione, gdy rozsiew wątłości jest w miarę symetryczny względem środka. W innych bowiem przypadkach średnia może być zawodnym sposobem charakterystyki danych.

Weźmy na przykład obliczenie średnich zarobków dla dwu grup badanych

a)    1200. 1200. 2300. 2300, 6500, 6500

b)    2500. 2500, 3400. 3400, 4100, 4100 W obu wypadkach średnia wynosi ok. 3333 zł, a przecież z punktu

warunków środowiskowych te grupy ogromnie się różnią i wymagają odrębnej charakterystyki.

Zbliżonym sposobem charakterystyki danych liczbowych o populacji badanej jest ustalenie mediany i wartości modalncj. Wymienione wartości mogą niekiedy z pożytkiem zastąpić przeciętną i są w pewnych wypadkach bardziej informacyjne niż średnia arytmetyczna. Ich omówienie znajdzie czytelnik w każdym podręczniku statystyk.

Innym sposobem statystycznego porządkowania materiałów badawczych jest rangowanie. Podobnie jak poprzednie techniki rangowanie wprowadza w dane ład i określoną zasadę stosunków i tylko pośrednio charakteryzuje populację i obrazujące ją dane.    .

Bliższym charakterystykom służą bardziej złożone zabiegi "Ą' wyników badań. Mam tu na myśli obliczanie odchylenia średnieg

i standardowego, rozsiewu danych (dyspersji) i współczynnika korelacji.

Nie w każdych okolicznościach wskazane jest posługiwanie się statystycznymi technikami analizy materiału, niekiedy może to nawet zagmatwać, a nie rozjaśniać wyniki badań. Ogólna znajomość ich roli. przydatności, a po wtóre świadomość celu. jaki spełnić miały badania, cech i związków, jakie miały wyjaśnić mogą uchronić od ich niecelowego użycia.

Zastosowanie pojęć statystycznych do wyrażania kategorii społecznych jest wielką zdobyczą nauk społecznych, pozwoliło bowiem na precyzyjne mierzenie przebiegu zjawisk społecznych, wzajemne ich porównywanie oraz znajdowanie zależności między nimi. Kiedy dzisiaj mówimy o uwarunkowaniach procesów wychowawczych, mamy na myśli wpływ określonych zjawisk, wyrażonych w liczbach na inne wielkości liczbowe, oznaczające inne zjawiska społeczne. Pozwoliło to ponadto na obejmowanie badaniami wielkich populacji i precyzyjne przedstawianie ich obrazu.

9.5. Analiza jakościowa, klasyfikacja zagadnień i zależności

Równocześnie z opracowaniem statystycznym dokonujemy analizy jakościowej zebranego materiału. Te dwie czynności wzajemnie się uzależniają. Nasze założenia istnienia pewnych wielkości inspirują nas do ich szukania i obliczania, a z kolei poznawanie pewnych wielkości daje nam sygnały istnienia innych cech jakościowych lub zależności.

Na podstawie danych liczbowych budujemy charakterystykę badanej zbiorowości, przedstawiamy w kategoriach jakościowych jej cechy, które wcześniej pogrupowaliśmy w dane liczbowe. Przy jakościowym opisie bierze się pod uwagę te dane liczbowe, które mają znaczenie dla jego charakterystyki z punktu widzenia interesujących nas spraw. Innymi słowy interesują nas wielkości, które mówią nam o tym. jaka jest badana zbiorowość lub jakie posiada związki lub tendencje. Nie każda wielkość liczbowa jest wiążąca i dlatego nie każda może być podstawą określenia jakościowego. Aby mogła spełnić warunek wielkości znaczącej, powinna występować w dostatecznej ilości przypadków. Określenie granic znaczenia jest sprawą dość trudną i rozstrzygane być może tylko metodą arbitralną' w każdym przypadku oddzielnie. W zależności od swego cha-