DSCN0460

ce, miodów ki, czerwce). Różne potrzeby pokarmowe mogą mieć nie tylko tak odrębne stadia jak larwa i owad dorosły, ale również to samo stadium (larwa, owad dorosły) w kolejnych fazach rozwojowych. Larwa przygotowująca się do przepoczwarczenia ma specyficzne potrzeby pokarmowe, np. pierścienica nadrzewka potrzebuje alkaloidu — taniny. Również owad dorosły ma w okresie tzw. żeru dojrzewania fizjologicznego specjalne wymagania, np. słodyszek rzepaków Lec żywi się w tym czasie pyłkiem wielu roślin zakwitających wczesną wiosną.

Wpływ rodzaju pokarmu na budowę ciała owadów. W procesach przystosowywania się do środowiska jakość pokarmu i sposób żerowania ukształtowały wiele cech morfologicznych i anatomicznych owadów. Budowa przewodu pokarmowego, a w szczególności najpierw budowa aparatu gębowego, jest uwarunkowana jakością pobieranego pokarmu. Pierwotny aparat gryzący uległ przekształceniu w gryząco-ssący, kłująco--ssący itp. Dalsze części przewodu pokarmowego u owadów roślinożernych różnią się znacznie budową od przewodu u owadów mięsożernych. Jelito roślinożernych jest np. znacznie dłuższe od długości ciała i ułożone w pętlę, natomiast owady mięsożerne mają jelito krótsze i prostszej budowy. Zmienne jest również wyposażenie tego przewodu. Wśród grupy roślinożerców zróżnicowanie kształtu oraz wyposażenia jelit jest również znaczne. Przewód pokarmowy polifagów żywiących £ię pokarmem stałym jest inny niż u roślinożernych żywiących się pokarmem płynnym. Na przykład u mszyc, czerwców i innych pluskwiaków istnieje specjalne urządzenie do odwadniania pokarmu już w jelicie środkowym. Nabłonek przedniej części jelita środkowego i nabłonek na początku jelita tylnego tworzą razem tzw. komorę filtracyjną, przez którą nadmiar wody i rozpuszczonych w niej cukrów przechodzi wprost do jelita tylnego i jest wydalany przez odbyt.

Brak odpowiedniego pokarmu, który może być bodźcem do migracji, jest pośrednią przyczyną innego typu zmian w budowie ciała. Klasycznym przykładem są mszyce. Mianowicie osobniki bezskrzydłe pojawiają się wtedy, gdy — przy odpowiednim świetle — skład soku roślinnego (wysoka zawartość aminokwasów i niska cukrów oraz dostatek wody) umożliwia zarówno rozwój, jak i pokrycie dużego zapotrzebowania pokarmowego związanego z intensywnym rozmnażaniem się mszyc. Natomiast nadmierna zawartość cukrów w soku komórkowym, niedobór wody, niekorzystne zmiany ciśnienia osmotycznego w roślinie itp. stanowią przyczynę pojawienia się osobników uskrzydlonych, które mogą opuścić żywiciela.

Wpływ pokarmu na rytm rozwojowy owadów i liczebność ich populacji. Zróżnicowane wymagania pokarmowe i przystosowanie do żerowania na określonych narządach roślin wpłynęły na rytm rozwojowy owadów. Jest to szczególnie wyraźne u tych gatunków, których rozwój jest związany z okresem kwitnienia i formowania się narządów generatyw-nych roślin żywicielskich. Kwieciak jabłkowiec i kwieciak gruszo wiec, wyżerające pąki kwiatowe jabłoni i grusz, mają tylko jedno pokolenie w ciągu roku, ale pędruś koniczynowy, którego larwy żerują w kwiatostanach koniczyny kwitnącej co najmniej dwa razy w roku, ma dwa pokolenia. Paciomica lucemianka — żerująca w pąkach kwiatowych lucerny, rośliny dającej co najmniej 3 pokosy w ciągu roku, ma 3^ a niekiedy nawet 4 pokolenia. Jest rzeczą zrozumiałą, że ścisłe przystosowanie pojawienia się określonych stadiów owadów, czyli rytmu rozwojowego, do określonych fenofaz rośliny żywicielskiej stanowi element selekcji, a mo

li* 403