ZoologiaF

80 Płazirice

w pary. Samiec osiąga ponad 1 cm długości i szerokość około 1 mm, samica zaś jest prawie dwukrotnie dłuższa, ale smuklejsza. Po stronie brzusznej samca występuje rynienka płciowa, utworzona z zagiętych ku środkowi brzegów ciała, w której przebywa samica (rys. 50).

Rys. 50. Cykl rozwojowy Schlstosoma haematobium. 1 — samica i samiec, 2 — jajo, 3 — miracidium, 4 — sporocysty w ślimaku, 5 — cerkaria, 6 — cerkarie atakujące skórę, żywiciela ostatecznego, 7 — cerkarie po odrzuceniu ogonków wędrują do naczyń krwionośnych.

(Oryg. I. Kuc)

Otoczki jaj opatrzone są ostrymi uchyłkami, które ułatwiają przedostanie się z naczyń włosowatych do pęcherza moczowego lub jelita, skąd jaja wydostają się z wydalinami na zewnątrz. W wodzie wylęga się miracidium i szuka czynnie żywiciela pośredniego — ślimaka słodkowodnego z rodzaju np. Bulinus, w którym rozwijają się sporocysty, a w nich cerkarie. Po opuszczeniu ślimaka w zetknięciu z człowiekiem (np. na mokrych polach ryżowych) przenikają przez jego skórę, tracą ogonek i naczyniami krwionośnymi wędrują do właściwego miejsca pasożytowania. W czasie wędrówki łączą się w pary i osiągają dojrzałość płciową.

GROMADA: TASIEMCE — CESTODA

Tasiemce są zwierzętami pasożytniczymi i przechodzą złożony cykl rozwojowy ze zmianą żywicieli. Żywicielami pośrednimi są bezkręgowce lub kręgowce, natomiast ostatecznymi — z reguły kręgowce, u których żyją głównie w przewodzie pokarmowym. Pierwszym stadium larwalnym jest przeważnie onkosfera zaopatrzona w 6 haczyków embrionalnych; drugie stadium larwalne może mieć rozmaitą postać (rys. 51).

Długość ciała waha się w granicach od kilkuset mikrometrów do kilku, a nawet kilkunastu metrów. U większości gatunków ciało składa się ze skoleksu, szyjki i członów (proglotydów) tworzących tzw. strobilę. Na skoleksie występują narządy czepne w postaci bruzd przyssawkowych lub przyssawek oraz kurczliwego ryjka, opatrzonego hakami. Szyjka jest strefą wzrostową i na ogół w ciągu całego życia tasiemca odrastają od niej nowe człony. W zależności od stopnia rozwoju układu rozrodczego wyróżnia się w strobili kolejno człony niedojrzałe, dojrzałe i maciczne. W członach dojrzałych wykształcają się samodzielne układy rozrodcze męski i żeński, w których powstają gamety. Człony maciczne zawierają silnie rozwiniętą macicę, pozostałe zaś elementy obu układów rozrodczych częściowo w nich zanikają. Liczba członów strobili zależy od gatunku i może wynosić od 3 do kilku tysięcy. U niektórych gatunków brak jest członowania zewnętrznego (np. u rzemieńca). Znane są również gatunki nie tworzące strobili.

Wór powłokowo-mięśniowy tworzy tegument oraz warstwy mięśni okrężnych i podłużych. Badania ostatnich lat wykazały, iż powierzchnia ciała pokryta jest mikrokosmkami i pośredniczy w pobieraniu pokarmu, tasiemce nie mają bowiem układu pokarmowego i chłoną związki odżywcze z otoczenia.

Protonefrydialny układ wydalniczy zbudowany jest podobnie jak u wypławka, z tym że po bokach wzdłuż strobili biegnie przeważnie jedna para kanałów grzbietowych i jedna para kanałów brzusznych uchodzących w tyle ciała. Kanały brzuszne pełnią rolę głównych kanałów zbiorczych, ponadto w każdym członie łączą je przeważnie kanały poprzeczne.

Układ nerwowy jest słabo rozwinięty i również podobny do układu nerwowego wypławka. Układ rozrodczy przeważnie obojnaczy, zaplemnienie krzyżowe.

6 — Zoologii