Świętochowski2

zachęca do działania, pozór aktywności - usypia. Należało zatem zerwać z pseudo patriotycznymi gestami na rzecz mało efektownej, ale skutecznej i elementarnej pracy.

HA-hirA: P&i-O-f OiłlnMjUZ*'^ ₍ pC*-o* u rO>Sl*iS

JEDNOSTKA A SPOŁECZEŃSTWO:

W artykule Absenleizm (1872) pisał Świętochowski o potrzebie bezwarunkowego włączenia się w życie publiczne. Nie wolno ciągle kultywować rytuałów przeszłości i tym zastępować aktywności społecznej: „To, co skonało, oddajmy grobom, pilnujmy tego, co się dopiero rodzi”. Świętochowski rozważa zasadę tradycjonalistycznego myślenia i jego szkodliwość.

Na łamach „Przeglądu Tygodniowego”, a później „Prawdy” Świętochowski próbował precyzować zasady społecznego działania. Świętochowski interesował się koteryjnośctą — obstawaniem przy racjach środowiskowych, partykularnych, przy całkowitym zapomnieniu o interesie społeczeństwa jako ogółu. Świętochowskiego interesowała moralna strona koteryjności, a także moralna strona wszelkiego rozdwojenia jaźni na ,ja” prywatne i na ,.ja” publiczne. Świętochowski nie ufał temu podziałowi. „Podwójna moralność” była wg niego synonimem wygodnictwa i niedojrzałości, sposobem uzyskiwania wątpliwego samozadowolenia (podobnie ujmował rzecz Wiślicki).

Pojawia się też w publicystyce „Przeglądu...” problem prawdy i fałszu, odpowiedzialności, tolerancji. Świętochowski pisał też o pracy oświatowej na wsi, organizacji gminy, wioskowej inteligencji, emancypacji kobiet — uznał dostęp kobiet do wykształcenia za istotny czynnik samoedukacji społeczeństwa.

ROLA LITERATURY:

W kampanii pozytywistycznej skromne miejsce zajmowała zrazu literatura (spór o jej kształt, formy, zadania). Dyskusje lit. zaczęła Orzeszkowa artykułem Kilka uwag nad powieścią (1866), gdzie pisze o prymacie powieści tendencyjnej nad innymi odmianami tego gatunku. Piotr Chmielowski napisał tekst,,Utylitaryzm w literaturze^872), gdzie mówi o potrzebie silniejszego związku pisania ze społeczeństwem (Chmielowski skupił się na tym, by autor dzieł literackich znał społeczne cele, by do nich dążył, o nich pisał). Później Chmielowski i Orzeszkowa będą pisali o konieczności poszerzenia pola widzenia lit, o otwarciu bram sztuki dla życia w różnych jego postaciach i przejawach - opisywać to, co dotąd nie było opisywane. Kierowano także uwagę twórców ku niższym i uboższym warstwom społecznym.

Aleksander Świętochowski i program pozytywizmu warszawskiego