DSC01445

294

($] Kształcisz' kalectwo przez chwalebne blizny, Gnieździsz w umyśle rozkoszy' prawdziwe. Byle cię można wspomóc, byle wspierać.

Nie żal żyć w nędz)’, nie żal i umierać.

PO LEKTURZE

Utwór Krasickiego ma formę oktawy - strofy liczące? osiem jedenastozgloskowych wersów’ powiązanych ze sobą rymami o układzie obaboba\ Pod względem gatunkowym oktawa ta jest apostrofą hymniczną - uroczystym zwrotem do sakralizowanej* idei patriotyzmu (miłości do ojczyzny). Podmiot wypowiada się w imieniu społeczności połączonej wspólną ideą. Ostatnie dwa wersy hymnu współcześni Krasickiemu rozumieli jako czytelną aluzję polityczną

I - deklarację walki i poświęcenia dla ojczyzny,

¹ Poeta gloryfikuje złożoną ojczyźnie ofiarę, która ze względu na szczytny cel nie jest hańbą: „więzy. pęta" są „niezelżywe", dla wzniosłej idei nawet .smakują trucizny” Blizny doznane w walce są .chwalebne”, nawet jeśli powodują kalectwo. Dla ojczyzny nie żal stracić majątek, a nawet żyde (wers 8.). Podniosły nastrój to także efekt operowania emocjonalnie nacechowa- I nymi słowami (np. „święta miłości”) oraz uży- I wania anafbr i powtórzeń.

WIEDZIEĆ WIĘCEJ...

W Warszawie w latach 1765-1794 działała powołana przez króla Szkoła Rycerska (zwana też Korpusem Kadetów). Była to pierwsza w Polsce szkoła publiczna, miała za zadanie przygotowywać do służby wojskowej niezamożną młodzież szlachecką. Kształcenie opierano na nowoczesnych programach; uczono wojskowości, przedmiotów ścisłych, języków nowożytnych, historii, geografii, nawet literatury polskiej i obcej. Na potrzeby szkoły jej pierwszy komendant, książę Adam Kazimierz

Czartoryski, napisał nowatorski kodeks etyki świeckiej. Szkoła Rycerska wydała zastęp patriotów, bohaterów walk o niepodle głość Polski, m.in.: Tadeusza Kościuszkę, Juliana Ursyna Niemcewicza, Jakuba Jasińskiego, Józefa Sowińskiego.

Już w 1774 r. Hymn do miłości ojczyzny został oficjalnym hymnem Szkoły Rycerskiej, a każdy kadet co sobotę recytował go przed oficerem będącym na służbie. Utwór był wypisany na drzwiach sal sypialnych każdej brygady.

w numerze grudniowym z 1774 r. „Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych” opublikowano hymn, nie ujawniając autora. Utwór wzbudził entuzjazm i został wprowadzony-jako „hymn młodzi szkolnej” — do wszystkich szkół Komisji Edukacji Narodowej. Funkcję tę pełnił na ziemiach polskich do ok. 1830 r. Jednocześnie Hymn do miłości ojer/zny zapowiadał romantyczny kult symboliki niewoli i zapoczątkował nurt polskiej poezji niepodległościowej.

1    Kształcisz-tu: powodujesz.

2    RcizŁosz-radość

DZIAŁ 3 | OŚWIECENIE I PREROMANTYZM

JULIUSZ KOSSAK, .MÓWI OJCIEC DO SWEJ BASr- PIEŚŃ LEGIONÓW, 1893, Muzeum Narodową Wrocław Zilustruj tym obrazem odpowiednią zwrotkę utworu Wybickiego. Wyjaśnij; na czym polega zabawny błąd malarza.

PIEŚŃ LEGIONÓW POLSnCK.

—I-M—*

XVII    XVIII |

GENEZA

Po upadku powstania kościuszkowskiego (1794) i katastrofie, jaką był trzeci rozbiór Polski, wielu patriotów udało się na emigrację do Francji; uchodźcy pokładali nadzieję na odzyskanie niepodległości przez Polskę w osobie ówczesnego generała Napoleona Bonapartego. Wśród uchodźców był Józef Wybicki, który wraz z innymi polskimi oficerami wziął udział w kampanii włoskiej Napoleona, by walczyć przeciw jednemu z zaborców - Austrii. Zwycięskie wojska francuskie brały w niewolę rzesze austriackich żołnierzy; okazało się, że wielu spośród nich to polscy chłopi z terenów zaboru austriackiego (obejmującego wtedy Galicję, Lubelszczyznę, południowe Podlasie). Wybicki wraz z generałem Janem Henrykiem Dąbrowskim i innymi oficerami polskimi utworzyli z nich Legiony Polskie. Żołnierzy uczyli czytać i pisać, zapewnili im edukację patriotyczną i wojskową, wydawali gazetkę .Dekada Legionowa’. Legiony walczyły potem o sprawę polską u boku Napoleona. Stały się formacją o nieprzeciętnych walorach wojskowych i wysokim morale.

20 lipca 1797 t do Reggio (czytaj: rcdżjo), miasta na Nizinie Padańskiej, gdzie skoncentrowano siły Legionów Polskich, przybył generał Dąbrowski. Z tej okazji Wybicki napisał piosenkę żołnierską do melodii mazurka, znanej podlaskim i lubelskim chłopom. Tak narodził się współczesny