DSC02344

jest wyznaczany za pomocą spójnego zbioru reguł (dyrektyw)²⁰¹. Niekiedy sam ten układ reguł nazywany jest metodą. Rozwijając tę myśl pisze dalej, że metodę działania określa się [...] jako odpowiednią do stanu rzeczy najkrótszą drogę do celu działania, a dokładniej: świadomie i systematycznie stosowany, wzorcowy dobór i układ elementarnych czynności, który pozwała skuteczniej i .ekonomiczniej (wydajniej i oszczędniej) uzyskać ceł tego działania^20tJ Stosunkowo prostą definicję metody, ale zarazem dobrze odzwierciedlającą jej istotę, przedstawia niemiecki metodolog pedagogiki H-H. Kruger. Wychodząc od greckiego słowa „methodos” twierdzi on, że metoda to sposób postępowania, „droga” do osią-

.    .    j ono

gnięcia postawionego celu' .

Niemalże w każdej definicji metody podawany jest jej równoważnik „sposób”, z czego nie należny wyciągać wniosku, że są to terminy tożsame. Należy to rozumieć tak, że każda metoda jest określonym sposobem postępowania czy działania, ale nie każdy sposób jest metodą. Metodą bowiem może być tylko taki sposób, który spełnia określone warunki. Wśród nich najczęściej wymieniane są następujące:

-    nie jest przypadkowo stosowany, lecz dobrany i zastosowany celowo, to znaczy z pełną świadomością i przekonaniem o jego przydatności w realizacji danego działania,

-    musi prowadzić do osiągnięcia zaplanowanego celu, czyli powinien być skuteczny,

-    powinien być stosowany systematycznie, to znaczy nie chodzi tylko o to, aby mógł być stosowany wielokrotnie, ale głównie o to, aby mógł być wykorzystany każdorazowo z takim samym skutkiem przy powtórzeniu się podobnego zadania²¹⁰,

-    może być powtórzony przez inne osoby z podobnym skutkiem itp.

Z powyższego wynika, że pojęcie „metody” jest zakresowo

szersze niż „sposobu”, gdyż kryteriów metody nie spełniają z pew-^m S. Kamiński: Nauka i metoda..., op. cii., s. 201.

^M Ibid., s. 201.

H-H. KrOger: Op. cii., s. 140.

T. Kotarbiński: O pojęciu metody. W: Wybór pism. Op. cii., s. 709.

nością wszystkie sposoby działania (postępowania), przy czym [...] sposobem danego działania jest to, z jakich i z jak wzajem ustosunkowanych czynności składa się to działanie²¹'. Tak więc kierując się powyższą definicją należy przyjąć, że przez sposób będziemy rozumieć zespół czynności o charakterze praktycznym lub teoretycznym (niekiedy może to być pojedyncza czynność), stanowiących swoisty układ, wykonywanych w określonej kolejności z zamiarem osiągnięcia zaplanowanego celu.

Ogólne pojęcie „metody” stanowiło podstawę do zdefiniowania przez metodologów metody badań naukowych. Badania naukowe są działaniem specyficznym, którego istotę stanowi poznanie naukowe otaczającej rzeczywistości. Poznanie to jest realizowane w określony sposób, który nazywany jest „metodą naukową”, które to pojęcie jest bardzo bliskie terminowi „metoda badań naukowych”. Jeżeli przyjmie się, że „uprawianie nauki” polega przede wszystkim na prowadzeniu badań, to można również przyjąć, że pojęcia te są w zasadzie tożsame.

([Według J. Pietera o metodzie naukowej można mówić w dwóch znaczeniach:

1)    jako o całokształcie sposobów badawczego docierania do prawdy i pojęciowego przedstawiania prawdy poznanej,

2)    jako o sposobach uzyskiwania tak zwanego materiału naukowego, jzzyli w znaczeniu roboczej metody badań (metody robocze)²''. |

W pierwszym znaczeniu metoda naukowa jest więc rozumiana jako ogół czynności i sposobów niezbędnych do rozwiązywania problemów, pisania prac naukowych i oceny ich wyników. Jest to ujęcie bardzo szerokie, obejmujące w zasadzie wszystkie czynności składające się na działalność naukową. Będą to więc czynności związane z formułowaniem i uzasadnianiem problemów badawczych, stawianiem hipotez, doborem i konstruowaniem metod „roboczych”, technik i narzędzi badawczych, a także ze zbieraniem mate-

T, Kotarbiński: Elementy teorii poznania logiki formalnej i metodologii nauk. Wrocław-Warszawa-Kraków 1961, s. 525.

³¹² J. Pieter: Op. cit., s. 25.

101