img074 (34)

Typowym wykładnikiem morfologicznym gruźlicy jest gruzełek zbudowany z komórek nabłonkowatych (cellulae epithelioidales), komórek olbrzymich typu Langhansa ( cellulaegiganteae) oraz komórek limfoidalnych (cellulae idales). Wymienione komórki powstają z makrofagów tkankowych należących do układu MM (monocyto-makrofagowego). Komórki nabłonkowate i olbrzymie mają zdolność fagocytowania prątków oraz zdegradowanych elementów komórkowych.

Komórki nabłonkowate posiadają obfitą, jasnoróżową plazmę oraz pęche-rzykowate jądro, leżą obok siebie, czym przypominają komórki nabłonka (stąd ich nazwa). Komórki olbrzymie są okrągłe, owalne lub płatowate o obfitej, bladoróżowej cytoplazmie z licznymi jądrami . Jądra leżą w komórce regularnie na kształt wianka, podkowy lub skupisk na biegunach, czym różnią się od komórek olbrzymich dla ciał obcych, powstałych np. wokół nici jedwabiu w ranie pooperacyjnej (nieregularnie ułożone jądra). Komórki limfoidalne są mniejsze od limfocytów, mają duże, bogate w chromatynę jądro i ubogą plazmę.

Środek gruzełka zajmują komórki nabłonkowate i olbrzymie (ziarnina swoista), a obwód komórki - limfoidalne. W ziarninie tej nie ma naczyń krwionośnych ani włókien sprężystych. Ziarnina zupełnie niszczy tkankę płucną, naczynia krwionośne i włókna łącznotkankowe. W miarę rozwoju procesu gruzełek ulega martwicy skrzepowej kariorektycznej, poczynając od jego centrum. Tworzy się bladoróżowa, kwasochłonna masa z ciemnoniebieskimi ziarenkami, będącymi resztką rozpadłych jąder komórek nabłonkowatych i olbrzymich. Se-rowacenie (caseificato s. tyrosis) jest bowiem następstwem zwyrodnienia miąższowego i tłuszczowego ww. komórek. Na obwodzie gruzełka gromadzą się komórki limfoidalne, pączkują naczynia krwionośne i pojawiają się liczne fibro-blasty i histiocyty, a więc powstaje ziarnina nieswoista. Wykazuje ona tendencję do włóknienia, bliznowacenia i tworzenia torebki łącznotkankowej. Masy serowate mogą rozmiękać lub zagęszczać się i wysychać. Dochodzi do inkrustacji solami wapnia, co prowadzi do zwapnienia gruzełka (    calcificatum).

Czasem gruzełek nie serowacieje, ale przerasta tkanką łączną i włóknieje ( berculum fibrosum), a nawet ulega zwyrodnieniu szklistemu (tuberculum hyalo-ideum).

94