img021

226 Pawoł Nowak

i zmartwień, dać możliwość wejścia w świat wyobrażony, wypełnić czas - by przywołać ponownie koncepcję D. McQuialn.

Ponieważ taki sposób komunikowaniu został bardzo szybko zaakceptowany przez odbiorców i wzmocnił interakcję pomiędzy tekstem a odbiorcą, infotainmentowe formy komunikacji przeniknęły także do innych typów telewizyjnej wypowiedzi dziennikarskiej oraz do radia, prasy i komunikatów internetowych. W efekcie nieistotne stały się mikrointencjc poszczególnych rodzajów wypowiedzi, najważniejsza jest makrointcncja ludyczności i satysfakcji komunikacyjnej.

. Roziywkowość i dążenie do zadowolenia odbiorców w procesie komunikacji medialnej można próbować wyjaśnić, opierając się na klasyfikacji aktów mowy wprowadzonej w latach osiemdziesiątych XX wieku przez G.N. Lc-ccha. W swojej teorii grzeczności komunikacyjnej za podstawę wyodrębnienia rodzajów aktów mowy przyjął związki zachodzące pomiędzy dwoma makrocc-lami komunikacji międzyludzkiej: celem indywidualnym (prywatnym) i celem społecznym (integracyjnym). Każdy akt mowy musi w jakiś sposób odnieść się do tych dwóch makrointcncji komunikacyjnych. Ze względu na relacje między tymi celami w wypowiedziach wyróżnił cztery typy aktów mowy:

1)    neutralne - wypowiedzi, w których nic ujawnia się wyraźnie żaden z obu wymienionych celów, ponieważ równoważą się one wzajemnie. Są to przede wszystkim Scarlc’owskic asercje i w mniejszym stopniu dckla-ratywy;

2)    współzawodniczące - teksty, w których cel indywidualny rywalizuje z celem społecznym. Są to Scarlc’owskic dyrektywy i komisy wy;

3)    konfliktowe - komunikaty, w których cci indywidualny niszczy cci społeczny. Są to mocne, negatywne dyrektywy, np. groźby i szantaż;

4)    towarzyskie - akty mowy, w których cci społeczny dominuje nad celem indywidualnym. Są to przede wszystkim Scarlowskic ekspresywy.

Podobnie jak w przypadku klasyfikacji J.P. Scarlc’a ewolucja komunikacji medialnej^ a zwłaszcza pojawienie się infotaimnentu doprowadziły do zmiany pragmatycznej charakterystyki tekstów dziennikarskich w mediach tradycyjnych i mass mediach współczesnych. Ilustruje je tabela 3.

Analiza komunikacji medialnej z perspektywy teorii G.N. Lcccha potwierdza obserwacje poczynione przy omawianiu medialnego obrazu aktów mowy J.P. Scarlc’a. Jednocześnie jednak zwraca uwagę na intcgracyjność, społeczność, a także fatyczność wypowiedzi we współczesnych mediach. Charakter

Tabela 3. Akty mowy G.N. Lcecha w mediach tradycyjnych i w mediach współ

czesnych.

Akty mowy	Komunikacja bezpośrednia	Media tradycyjne	Media współczesne
Neutralne	Tak	Tak	Rzadko (w gatunkach informacyjnych)
Współzawodniczące	Tak	Tak (w gatunkach publicystycznych)	Rzadko (w gatunkach publicystycznych)
Konfliktowe	Rzadko	Nic	Nic
Towarzyskie	Tak	Rzadko (u gatunkach publicystycznych)	Tak (bardzo często we wszelkich typach wypowiedzi) J

intencji zawartej w typowych, współczesnych tekstach medialnych wymyka się klarownej i precyzyjnej klasyfikacji pragmatycznej, balansuje na granicy kilku typów aktów mowy, a sam komunikat dziennikarski staje się polifoniczny i synkrctyczny.

Pragmatyka medialna

Teorie J.P. Scarlc’a i G.N. Lcccha nic obejmują całości zjawisk pragmatycznych zachodzących we współczesnej komunikacji medialnej, ale możliwości, jakie oferują, potwierdzają przydatność analizy pragmatycznej do rekonstrukcji komunikacyjnego obrazu współczesnych mediów.

Dzięki odwołaniu do tych teorii można wytłumaczyć rozwarstwienie i różnorodność polskiego rynku medialnego.

Krytyka, z jaką spotykają się bardzo różnorodne ideologicznie tytuły prasowe („Nic", „Najwyższy Czas", „Szczerbiec", „Nasz Dziennik") i rozgłośnie radiowe („Radio Maryja", „Radio 94”), wynika także po części z intencji zawartych w nadawanych przez nie tekstach, a co zn tym idzie - w typach aktów mowy dominujących w komunikacji z odbiorcami. Dyrcktywność i konflik-towość (współzawodniczenie) oraz negatywna ekspresywność w połączenie ze zbyt jawną i silną illokucyjnic formą komunikowania prowadził do brakł akceptacji dla tych mediów ze strony odbiorców niepodatnych na perswazję choć zyskują aprobatę u ludzi wiedzy. Można przypuszczać, że komunikacji