Obraz (1431)

można za pomocą metafory zamkniętego pokoju. Obserwator, nie mając możliwości wejścia do środka, może wnioskować o tym, co dzieje się wewnątrz, jedynie w oparciu o wybiórcze dane: to, co słychać przez ściany, co widać przez okno czy dziurkę od klucza. Uważny obserwator zauważy, gdy czasem z pokoju ktoś wychodzi. Zebranie tych danych pozwala wnioskować, kto w nim mieszka oraz co się może w nim dziać. Jeśli mieszkańcy zdecydują się zasłonić okna oraz nie wpuścić obserwatora do pokoju, jego wiedza może być znacznie ograniczona.

4.2. Różnorodność dziecięcej ekspresji seksualnej

Zachowania seksualne dzieci są jednym z elementów ich codziennej aktywności i pełnią różnorodne funkcje: poznawcze (zdobywanie w^riedzy o różnicach płciowych, prokreacji), społeczne (np. trening ról płciowych, norm regulujących ekspresję seksualną), emocjonalne (zaspokajanie potrzeby bliskości w relacji z drugim człowiekiem, szukanie przyjemnych i satysfakcjonujących przeżyć). Większość zachowań dzieci, w tym również zachowań o charakterze seksualnym, jest uwarunkowanych polimotywacyjnie. Motywom seksualnym (dążeniu do rozładowania napięcia seksualnego, budowaniu więzi z drugą osobą przez wspólne podejmowanie zachowań seksualnych) towarzyszą inne, wymienione wcześniej. Warto w tym miejscu przypomnieć, że w literaturze toczy się dyskusja na temat motywacji dziecięcych zachowań seksualnych. Przedstawiciele nurtu społecznego uczenia się argumentują, że służą one wyłącznie realizacji motywów pozaseksualnych, gdyż dzieci nie mają ukształtowanych skryptów zachowań seksualnych. Tymczasem teoretycy paradygmatu psychodynamiczne-go, kontynuatorzy myśli Freudowskiej, opisują dziecięce zachowania seksualne jako motywowane realizacją niedojrzałego popędu seksualnego (por. rozdz. 2). Do tradycji psychoanalitycznej nawiązuje również ninieisze onrarnwnni*- t-roL-i-nia^o

i

wój seksualny jednostki jako proces ciągły, rozpoczynający się na początku jej życia.

W oparciu o dane pochodzące z badań możliwe jest odtworzenie obrazu typowej, najczęściej spotykanej ekspresji seksualnej dzieci. Dziecięce zachowania seksualne są bardzo zróżnicowane. Wynika to z dwóch powodów. Po pierwsze, okres dzieciństwa jest okresem intensywnych przemian, na dodatek trwającym kilkanaście lat. Skoro dzieci w ciągu pierwszych 11-12 lat życia przechodzą szereg zmian, należy się spodziewać, że zmiany te będą stymulować równie intensywny rozwój w obszarze seksualności. Po drugie, jeśli przyjąć założenia o związkach rozwoju seksualnego z innymi sferami życia jednostki oraz o polimotywacyjnej naturze zachowań dzieci, należy się spodziewać, że zachowania o charakterze seksualnym (lub również seksualnym) włączane będą w zróżnicowaną aktywność dziecka.

Analiza literatury pozwala na dokonanie przeglądu zachowań seksualnych dzieci, a także określenie częstotliwości ich występowania. Dane na ten temat zbierane są w badaniach o zróżnicowanej metodologii: z wykorzystaniem bezpośrednich obserwacji dzieci, dokonywanych przez osoby dorosłe (badaczy, rodziców, opiekunów, specjalistów) lub w badaniach retrospektywnych. Niezwykle ważną kwestią w posługiwaniu się wynikami tego rodzaju badań jest analiza danych o grupach badawczych (reprezentatywność prób, kulturowa specyfika), która pozwala określić zakres uogólniania wniosków.

Ramka 4.1. Ekspresja seksualna dzieci w wieku od 2. do 7. r.ż. (wyniki badań)

N. Kenneth Sandnabba, Pekka Santtila, Malin Wannas i Katja Krook (2003) przeprowadzili w Finlandii badania nad zachowaniami seksualnymi dzieci w wieku 2-7 lat. Badaniami objętych zostało 364 dzieci (próba reprezentatywna), uczęszczających do dziennych ośrodków opieki. Z badań wyłączono dzieci z opóźnieniami roz-