img860 (2)

28 Aspekty mitu

Wielkie jajo powstało z esencji pięciu zaczątkowych żywiołów... Osiemnaście jajek powstało z żółtka tego jaja. Środkowe pomiędzy tymi jajkami, jajko muszla, oddzieliło się od pozostałych. Jajku temu wyrosły członki, potem pięć zmysłów, wszystko doskonałe, i stało się ono młodym chłopcem tak wspaniałej urody, iż wydawało się, że spełnia życzenie (yid la smon). Nazwano go królem Yesmon. Królowa Tclui-lchag, jego małżonka, poczęła syna Dbang-łdan, który zdolny był do magicznych przemian¹.

W dalszym ciągu tej genealogii opisane są pochodzenie i dzieje poszczególnych klanów i dynastii.

W bardzo podobny sposób rozpoczynają się genealogiczne pieśni polinezyjskie. Rytualny tekst hawajski, znany jako Kumulipo,

jest hymnem genealogicznym wskazującym na pokrewieństwo rodziny królewskiej, której był własnością, nie tylko z bóstwami czczonymi wspólnie przez cały lud i sprzymierzone z nim inne grupy polinezyjskie oraz nie tylko z wyniesionymi do rangi idoli dawnymi wodzami, ale także z gwiazdami na niebie, roślinami i zwierzętami spotykanymi na co dzień²...

Istotnie, zaczyna się tak oto:

Czas, w którym ziemia nagle została zmieniona czas, kiedy nieba przemieniły się osobno czas, kiedy słońce wschodziło aby oświetlić księżyc, itd.³

Tego rodzaju genealogiczne pieśni rytualne układane są przez bardów, gdy księżniczka jest w ciąży, a następnie przekazywane tancerzom hula, aby nauczyli się ich na pamięć. Tancerze, zarówno kobiety, jak i mężczyźni, tańczą i recytują pieśń bez przerwy, aż do chwili, kiedy urodzi się dziecko. Zupełnie tak, jak gdyby rozwojowi embrionalnemu przyszłego wodza towarzyszyło przypomnienie kosmogonii, historii świata i dziejów plemienia. Rozwój płodu nowego wodza jest okazją do symbolicznego „odtworzenia” Świata. Streszczenie jego początków jest zarazem rytualnym przypomnieniem i ponowieniem, poprzez śpiewy i taniec, ważnych wydarzeń mitycznych, które miały miejsce od tego czasu.

Analogiczne rytuały odnajdujemy wśród prymitywnych społeczności Indii. Na przykład u Santali guru recytuje każdemu indywiduum mit kosmogoniczny, aby zapewnić mu powodzenie, czyni to jednak tylko dwa razy: po raz pierwszy,

kiedy przyznane zostają Santalowi pełne prawa do życia w obrębie społeczności... Wtedy guru deklamuje całą historię ludzkości od stworzenia świata, kończąc zaś na przypomnieniu narodzin tego, dla kogo rytuał jest odprawiany.

Ta sama ceremonia powtórzona zostaje w trakcie obrzędu pogrzebowego, ale tym razem guru symbolicznie przenosi duszę zmarłego do innego Świata⁴. W plemionach Gond i Baiga podczas ceremonii poświęconych Dharti Mata i Thakur Deo kapłan recytuje mit kosmogoniczny i przypomina tym, którzy go słuchają, o ważnej roli, jaką ich plemię odegrało w tworze-

1

   A. Macdonald, La Naissance clii Monde au Tibet, w: Sources Orientales, Paris 1959, t. I, s. 417-452, s. 428. Por. także R.A. Stein, Recherches sur Tepopee et le harde cni Tibet, Paris 1959, s. 464.

2

   M W. Beckwith, The Kumulipo, A Hawaiian Creation Chant, The Univcrsity of Chicago Press 1951, s. 7.

3

   Tamże, s. 45. „Światło, które odradza się każdego dnia, słońce, które każdego roku powraca z południa i ożywia ziemię, są nie tylko

4

symbolami, ale także modelowymi wyobrażeniami ludzkich narodzin, a nawet determinującymi czynnikami w zbliżaniu się rodu do doskonałości... Tak jak niebiański wszechświat Wakea zrzuca więzy nocy i wyłania się z łona wód, które czyniły go więźniem ciemności, tak też dziecko uwalnia się z osłony, która czyniła go więźniem w łonie jego matki, i wychodzi ku światłu, ku życiu, do świata fenomenów”. Tamże, s. 182-183.

⁴ Zob. P.O. Bodding, Les Santals, „Journal Asiatiąue” 1932, s. 58 i nast.