10902 img928 (2)

166 Aspekty mitu

niem, którego datę można ustalić z dużą dokładnością¹, podobnie pokusy w ogrodzie Getsemani, chociaż nie wspomina o niej w ogóle Ewangelia św. Jana (Orygenes tak wyjaśnia przyczynę tego przemilczenia: Jana bardziej interesuje boskość Jezusa i wie on, że Bóg-Logos nie może być wystawiony na pokusę). Zmartwychwstanie jest „prawdziwe” w sensie historycznym, ponieważ stanowi wydarzenie, chociaż zmartwychwstałe ciało nie należy już do świata llzycznego. (Zmartwychwstałe ciało było ciałem eterycznym, duchowym².)

Orygenes, nie wątpiąc w historyczną autentyczność życia, cierpienia i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa, w większym stopniu interesuje się duchowym niż historycznym sensem tekstu ewangelicznego. Prawdziwy sens jest „ponad historią”³. Egzegeza musi „uwolnić się od treści historycznych”, są one bowiem tylko „odskocznią”. Przywiązywanie zbyt dużej wagi do problemu historycznej autentyczności Jezusa i zapominanie o prawdziwym znaczeniu jego życia i przesłania jest równoznaczne ze zniekształcaniem chrześcijaństwa.

„Ludzie — pisze on w swoim Komentarzu do Ewangelii św. Jana — są zadowoleni, gdy mogą dyskutować o wydarzeniach z życia Jezusa, stają się zaś nieufni, gdy odsłoni się im głębokie znaczenie — odmawiają uznania jego prawdziwości”⁴.

Czas historyczny i czas liturgiczny

Orygenes doskonale zrozumiał, że oryginalność chrześcijaństwa polega przede wszystkim na tym, że Wcielenie Syna Bożego dokonało się w Czasie historycznym, a nie w Czasie kosmicznym. Mimo to nie zapomina on o tym, że Tajemnica Wcielenia nie sprowadza się tylko do jego historycznej autentyczności. Zresztą pierwsze pokolenia chrześcijan, ogłaszając „narodom” boskość Jezusa Chrystusa, w domyśle głosiły także jego nad-historyczność. Oczywiście nie oznacza to, że nie uważano Jezusa za postać historyczną, przede wszystkim podkreślano jednak, że był on Synem Bożym, Zbawicielem, który odkupił nie tylko człowieka, ale i cały Świat. Co więcej: historyczny wymiar postaci Jezusa został przekroczony już za sprawą Wniebowstąpienia i powrotu do boskiego Majestatu.

Głosząc Wcielenie, Zmartwychwstanie i Wniebowstąpienie Słowa, chrześcijanie przekonani byli, że nie chodzi tu o jakiś nowy mit. A jednak w rzeczywistości posługiwali się kategoriami należącymi do myślenia mitycznego. Niewątpliwie nie byli w stanie wyróżnić tego właśnie sposobu myślenia w obrębie zeświecczonych mitologii współczesnych im wykształconych pogan, ale też z pewnością dla chrześcijan wszystkich wyznań centrum życia religijnego stanowią dzieje Jezusa Chrystusa. Mimo że można umieścić je w obrębie Historii, umożliwiły one zbawienie, a co za tym idzie, jest tylko jeden sposób osiągnięcia zbawienia: ponawiać te dzieje w obrzędach oraz naśladować najważniejszy wzorzec, jaki stanowi życie i nauczanie Jezusa. Otóż taka postawa religijna jest bardzo podobna do autentycznego myślenia mitycznego.

Trzeba od razu dodać, że już z samego faktu, że chrześcijaństwo jest religią, wynikało, iż w jego obrębie musiały przetrwać elementy zachowania mitycznego: czas liturgiczny, to znaczy okresowe odzyskiwanie illud tempus „początków”.

Doświadczenie religijne chrześcijanina opiera się na naśladowaniu Chrystusa jako wzorcowego modelu, na liturgicznym powtarzaniu Życia, Śmierci i Zmartwychwstania Pańskiego oraz na współczesności chrześcijanina wobec illud tempus, rozpoczynającego się od Narodzin Chrystusa w Betlejem i tymczasowo kończącego się Wniebowstąpieniem. A przecież, jak wiemy, naśladowanie po-

1

   Zob. Grant, The Earliest Lives, dz. cyt., s. 93.

2

   Tamże, s. 78.

3

¹⁽¹ Zob. tamże, s. 115-116; J. Danielou, Message evangelique et culture hellenistiąue aux IT et IIT siecles, Paris 1961, s. 251 i nast.

4

Komentarz do Ewangelii św. Jana, 20, 30, cytowany przez Granta, s. 116.