IMGP0168

w wyposażeniu wojskowym stanowią niewątpliwie kuliki et ny powód wtargnięcia herbów na pola bitwy i placu turniejów. Istnieją jednak jeszcze mne, głębsze przyczyny pojawienia się heil>6w, czyniące z tego fenomenu doniosły fakt społeczny.

Wyraz tożsamości

Narodziny herbów nic są wcale wydarzeniem odosobnionym. Wpisują się w całość przekształceń, które w ciągu dwóch stuleci zachodziły w społeczeństwie zachodnim. Po upadku imperium karolińskiego i wstrząsach, które potem nastąpiły, wyłonił się nowy porządek społeczny określany ongiś jako „feudalny", a który dzisiaj historycy wolą określać mianem „senioralny". Nowy porządek senioralny cechuje sztywny podział na stany i kategorie społeczne¹⁸. Każdy człowiek — szlachcic czy plcbejusz, kleryk czy świecki, chłop czy mieszkaniec miasta — przypisany jest do grupy, a grupa ta do grupy większej. Społeczeństwo próbuje stać się mozaiką komórek wpisanych jedna w drugą. Sądzę, że herhy zrodziły się z tych nowych struktur społecznych. Nowe struktury potrzebowały nowych etykietek: trzeba się określić, rozpoznać, zamanifestować swoją tożsamość. Dawne systemy potwierdzania tożsamości są już niewystarczającc lub nieodpowiednie, ponieważ opierają się na nieistniejącym już porządku społecznym. Trzeba stworzyć nowe. Herb stanowi jedną z owych nowych etykietek, a heraldyka jeden z nowych systemów. Powstają też inne, równoległe, powiązane z młodą heraldyką.

Należą do nich nazwiska rodowe, które w znacznej części zachodniej Europy powstają w tym samym czasie co pierwsze herby, a następnie rozpowszechniają się niemal w tym samym rytmie, przynajmniej w obrębie stanu szlacheckiego. Od końca XII wieku oba te systemy mają za zadanie osadzenie człowieka w rodzinie i umieszczenie jej w szerszym kontekście grupy rodowej¹⁹. Podobnie jest z ubiorem, który na przełomie XI i XII stulecia wielokrotnie się zmienia, nieraz wywołując przy tym zgorszenie

^1MOkreślam- to zapożyczam od K. fossicra, EnfaiHc de 1'Eupope (X^r~Xll^r s ). As/tccis ćcouoiuupics et stH'iaux, Paris 1982, 2 t l\ir równier D HauhOłenty, IJOnlre scijiiicuritil {Xl‘ -XII ,s }, Parts 1990 (Nouvcllc liisiotre dc la Piance mćdićvale, t, 3).

lu&llśy.ah du l'uiuJupiioi>yuiii' wtulenie, red M IV»urin, U Cłu-rei Ile, Tours 1990-1997, $ t. w 7 woluminach.