IMGP0180

NARODZINY Htifllll 257

Niełatwo jest ustalić, jako czyść ogółu herbów stanowiły w danym okresie, na danym obszarze, w danej warstwie społecznej i w danym stanie herby mówiące. Zwłaszcza na samym początku. Nic doceniamy zwykłe ich liczby, gdyż czysto me potrafimy ich rozpoznać. Nieraz związek „mówiący" utworzony jest w nieistniejącym już dialekcie, nieraz opiera siy na łacinie lub jakimś języku obcym, nieraz jest bardziej aluzyjny mż „mówiący", a to, co dla naszych przodków było oczywiste, przestaje być oczywiste dla nas. Odwołajmy siy do przykładów. Wielki angielski ród Lucy od schyłku XII wieku ma w herbie trzy szczupaki: związek „mówiący" między nazwą rodu a nazwą figury jest dzisiaj zrozumiały jedynie wtedy, gdy się wic, że „szczupak" (we współczesnej angielszczyźnicpikę) to po łacinie lucius, a w anglonormandzkim lus. Podobnie liczne są przykłady angielskich rodzin pochodzenia normandzkiego, mających w herbie zwierzę „mówiące" po francusku, a nie po angielsku: levrier [greyhound, chart) w herbie rodu Maulcvrier, knura [Ottem, wydra) w herbie rodziny Luttrcł, veau (calf, wół) w herbie de Vcle, ours (bear, niedźwiedź) w herbie Fitz-Ursc. Aby to zrozumieć, trzeba się cofnąć do początków rodu i znać francuski.

We wspomnianych przypadkach mówiącą iigurą jest zwierzę. Odnalezienie związku istniejącego między nazwą zwierzęcia a nazwiskiem posiadacza herbu nieraz jest łatwe, nieraz trudniejsze, ale zawsze możliwe. Kiedy jednak w grę wchodzi figura geometryczna, relacja „mówiona" jest często mniej bezpośrednia i mniej jasna, a do problemu językowego dochodzi skomplikowana sprawa aluzji. Kiedy w 1265 roku Wilhelm des Barrcs,

kat z Caen, o nazwisku Lc Marie, jako figurę heraldyczną dostał rugi jelenia (fe mani — pan miody), a w Paryżu niejakiemu Bobcau przyznano herb, na którym widnieje dłoń o skaleczonym palcu wskazującym z opatrunkiem! Siedemnastowieczna francuska heraldyka miała poczucie humoru i nigdy nic stroniła od kalamburu. Kilka lat wcześniej pewien heraldyk skomponował dla dziadka styu* __ nego )cana Kacmc'a herb „mówiący" ziozony ze szczura i łabędzia {rat — szczur; ItW t — łabędź). Por. R. Mathieu, Le Syslemc Uiraldn\uc

Pastourcau, TTaiti dlttfnddujue., s. 68-70. l\xłobiH: przykłady będące dla na iw    twetu niezbyt dobrego gustu można również spotk.W: na Iterhach • pieczę-

jjffjŁ.. flach średniowiecza w XIV wieku dziekan kapituły Saint-t.oiiu.im d'Au*eric miał pieczęć, na kiórci figurowała małpa oloczoiu gwiazdami |koiar.'aevmi «.*. czfb t powietrzem — air) Z zaciśniętymi na pletaeh rękami (singe — małpa, uit -^ iHmntt.-r.il nu-. ••    dat—plecy, tent — lenka). NksKIjf mc zachował

Mę Żaden udenk tci zdumiew-nąiei pia.*ęu INn 1 I.o.m-11, / i/«m