Magazyn6
6501

257

BANKI

do depozytu, jako podstawowej czynności biernej, później się przyłącza. I jest czynnością skonkretyzowaną przez poprzedzające ją depozyty, tak, że próba siły kredytowej, o której mówiłem właśnie, opiera się tu na przesłance zupełnie realnej.

Banknot natomiast nie suponuje depozytu, jest od niego pojęciowo całkiem wyzwolony. Jego emisja jest czynnością bierną samodzielną. I jest czynnością bierną nie-skonkretyzowaną przez żadną poprzedzającą ją czynność bierną, jako realną jej przesłankę. Jest czynnością bierną najwyraźniej abstrakcyjną. A zatem próba siły dotyczy tutaj kredytu banku, tylko banku, również in abstracto.

Pojawia się więc, wraz z nastaniem banknotów, dylemat bardzo dziwny.

Z jednej strony jest emisja tychże banknotów czynnością bierną nie obciążoną przez względy, które obciążają depozyt, jest czynnością bierną, w przeciwstawieniu do depozytu, nie ciężką tylko lekką i do lotu podatną, jest, słowem, czynnością bierną wyzwoloną z tego, co nazwałem poprzednio grzechem pierworodnym banków.

Ale z drugiej strony jest ona, znów w przeciwstawieniu do depozytu, czynnością bierną nieskonkretyzowaną przez realną przesłankę jakąkolwiek, jest, jak powiedziałem, najwyraźniej abstrakcyjną. A czy ta jej abstrakcyjność, czy mianowicie angażowanie kredytu banku in abstracto nie potęguje niebezpieczeństw, czy nie potęguje ich nadmiernie? Bankowość, od grzechu pierworodnego wyzwolona, unosi się w strefę krańcowo abstrakcyjną, która wydaje się już niemożliwą do opanowania.

A jednak ewolucja, o której mowa, opanowuje ją. Sposób zaś, w jaki to czyni, jest najdonioślejszym wynalazkiem przez nią dokonanym. Jest rozwiązaniem problemu pozornie nierozwiązalnego, jest czemś nakształt kwadratury koła.

W gruncie rzeczy jest sposób ten bardzo prosty. Tylko że jest sposobem pośrednim raczej. Pośrednim w tem znaczeniu, że przerzuca problem z zakresu czynności biernych na zakres czynności czynnych. Z zakresu dzięki depozytowi i jego utożsamianiu z pożyczką już wyeksploatowanemu ponad miarę na zakres zaniedbywany najprzód, a potem osiągający znaczenie i uznanie dopiero powoli. I że właśnie w tym ostatnim zakresie, w tej nowinie bankowości, którą uprawiają teraz bankierzy z zapałem odkrywców i wynalazców jedno cześnie, znajduje i hoduje świadomie twór, który staje się dla zbytniej abstrakcyjności emisji banknotów świetnym, bo realnym, bo konkretnym całkiem antydotem.

Aby jednak nowy ten motyw móc uchwycić, musimy naprzód czynnościom czynnym jako takim, musimy ich linji rozwojowej, do której należy nam nawiązać, poświęcić słów kilka.

Pierwszą czynnością czynną, na którą campsor, skoro przystąpił do depozytu nieregularnego celem użytkowania, zdołał się zdecydować, było udzielanie pożyczek na zastaw znanych mu przecież dobrze krusz ców, monet, kosztowności i wogóle przedmiotów ruchomych.

Czynność tę nazwano krótko lombardo-waniem dlatego poprostu, że roznieśli ją po świecie, od późniejszego średniowiecza począwszy, campsorzy włoscy, lombardzcy mianowicie, którzy w Londynie naprzykład grali taką rolę, że ulica, zamieszkiwana wówczas przez nich, nosi po dziś dzień nazwę Lombard Street i, nawiasem mówiąc, po dziś dzień mieści w sobie szereg wielkich banków.

Lombardowanie stało się zaś pierwszą czynnością czynną dlatego przedewszystkiem, że nadawało się, dzięki dotykalnej gwarancji jakiej wymagało, do rozpowszechnienia nawet w sferach mało ponętnych dla banków, bo mało zasobnych. Jest cieka-wem, że już w samym początku wieku XV, już bezpośrednio po powstaniu Uniwersytetu Jagiellońskiego, znaidujemy w statutach jego artykuł tej treści, że przy Uniwersytecie ma być czynny „campsor vel judaeus“, który na zastaw ruchomości będzie dawał kredyt studentom oraz profesorom.

Tylko, że tej zdolności do rozpowszechniania się, jako zalecie lombardowania, przeciwstawiały się jego wady, przymusowa tradycja przedmiotu zastawionego i ciężar przechowywania go koniecznie in spe-cie. Stąd szukali campsorzy dogodniejszego sposobu użytkowania depozytu i nie można się dziwić, że pomyśleli przytem o wekslu jako o papierze wartościowym już skądinąd im bliskim bardzo, i że zajęli się teraz dyskontem weksla, który wkrótce prześcignął lombardowanie, stał się bezwarunkowo najważniejszą czynnością czynną banków kredytowych i doznał przytem bogatego niezmiernie rozwoju.

17

Eocyklopedja nauk polityaiaycŁ-