7349812157

112 Synteza dziejów Polski...

pojęć i tez, lecz jako ideologię. W tym sensie twierdzi się, że jest to „zjawisko głęboko tkwiące w kulturze chrześcijańskiej, [będące] jednym z jej wzorów kulturowych, przybierające różne postacie w różnych epokach i rozpoznawalne w nader różnych przejawach życia ideowego i społecznego” ⁷⁷Tak rozumiany mesjanizin, korzystając w większym lub mniejszym zakresie z filozofii mcsjanicznej okresu między powstaniami, miał i ma w kulturze w Polsce - w dość szeroko podzielanym przekonaniu — istotne znaczenie. Przyjmując, że mesjanizin to „taka wersja millena-ryzmu, w której na pierwszy plan wysuwa się wiara w misję soteriologiczną, przypisywaną jakimś szczególnie wyróżnionym czynnikom procesu historycznego”⁷⁸, trzeba stwierdzić, że w polskim mesjanizmie - zarówno w filozofii mcsjanicznej, jak i w ideologii - szło i idzie o „misję soteriologiczną” Polski. Dla M. Bobrzyńskic-go przekonanie J. Lelewela o istnieniu „swoistości” dziejów Polski, a jednocześnie powiązanie tego z tezą o wyprzedzaniu Europy nowożytnej przez Polskę, jest równoznaczne z „wiarą w misję”.

storii objawów.”⁷⁰ Wedle M. Bobrzyńskiego, a także reprezentantów tych nurtów w kulturze, które podzielały i podzielają jego krytykę „ducha obywatelskiego”, utrzymanie ustroju Rzeczypospolitej — „gminowladzlwa” oznacza utrzymanie w Polsce, przeciwnie wobec Europy w czasach nowożytnych, republiki - demokracji bezpośredniej. Tu „republikanizin” byl i jest rozumiany jako koncepcja ustroju, którą w czasach nowożytnych trzeba uznać za - jak to było w ujęciu K. Grzybowskiego -„aprioryczny ideał”.

Rzecz w tym, iż J. Lelewel nie sformułował postulatu republiki. Nic ma także w jego koncepcji imperatywu władzy, utożsamionej z budową wszystkiego „od dołu”. Według J. Lelewela państwo nie jest taką organizacją życia zbiorowości, w której zbiorowość przeprowadza to, co chce, zmusza do milczenia władzę. Jego zdaniem jest laką organizacją, która ma oparcie we władzy, świadomej tego, czego chce, i umiejącej to, co chce, powiązać z przekonaniami oraz interesem grup społecznych. To laka organizacja, która nic przeciwstawia się władzy, nie narzuca swoich poglądów wbrew jej opinii, ale dostosowuje sposób ich podania do lego, co władza sądzi, przekształca tradycję w funkcjonowaniu władzy zgodnie z lym, w czym widzi aktualne jej potrzeby. I zbiorowość wie, że - z jednej strony - musi zaspokajać

Także M. Bobrzyński, przeciwstawiając swoją koncepcję dziejów Polski koncepcji J. Lelewela, widzi przeszłość Polski jednostronnie. „Tzw. krakowska szkoła historyczna -jak to ujmuje S. Kutrzeba - (...) [miała] jeden zasadniczy pogląd na naszą historię, który światło, a raczej cień, rzucał na tłumaczenie wszystkich tej hi

77 A. S i k o ra: Antypody romantycznego mcsjttnizmu — ..filozofia absolutna" Ilocne-Wroń-skiego i mistyka Towiańskiego. W: Polska myśl filozoficzna i sitoleczna. T. 1. Kod. A. W a I i c k i. Warszawa 1^73, s. 150.

78 A. W a I i c k i: A. Mickiewicza prelekcje paryskie. W: Polska myśl filozoficzna i s/mleczna...,

s. 221.

70 S. Kutrzeba: Wartości historyczne Polski. ..( Ilos Narodu" 14)7, T. 25, nr 284-286; cyt. za: M. II. Screjski: Historycy o historii. T. 1s. 581.