7349812185

ZAKOŃCZENIE

Synteza dziejów Polski M. Bobrzyńskiego nie jest jednym z wielu opracowań dziejów Polski, lecz syntezą w sensie najpoważniejszym. Synteza dziejów Polski to - w przeszłości i współcześnie — podstawowy dylemat kultury w Polsce. Po pierwsze -szło tu i idzie o odpowiedź na pytanie o indywidualności Polski w konfrontacji z Europą, Zachodem i Wschodem. Przede wszystkim szukano odpowiedzi na pytanie o „swoistość” drogi Polski w czasach nowożytnych, od XVI, XVII wieku do współczesności. Po drugie - synteza dziejów Polski wiązała się i wiąże z faktem, że w kulturze od czasów nowożytnych miała i ma miejsce krytyczna ocena status quo w Polsce. Synteza to, taka czy inna, diagnoza owego status quo. Jednocześnie była to i jest określona koncepcja jego zmiany.

M. Bobrzyński - jak to ujmuje współczesna historia historiografii - to „wielki inkwizytor historii narodowej” *. „Uczony włożył przysłowiowy kij w mrowisko”; „podejmując swą historyczną syntezę, nie cofnął się przed niepopularnym atakiem wymierzonym przeciwko cieszącym się uznaniem w społeczeństwie mitom o polskiej przeszłości narodowej. [...] Dzieło krakowskiego historyka stanowiło konsekwentne, nieubłagane w swej logice przewartościowanie polskiej narodowej tradycji. Uczony miał odwagę formułowania niepopularnych sądów, przeciwstawiania się temu wszystkiemu, co sercu najmilsze, co pragnęłoby się z całej duszy mieć za rzeczywistość. Synteza Bobrzyńskiego była wyzwaniem, rzuconym w twarz tysiącom czytelników przez historyka głęboko przekonanego o słuszności swoich przekonań, który nic. cofał się przed podjęciem bolesnego obrachunku.” „Ujęcie Bobrzyńskiego [jest J wyjątkowe w historiografii polskiej.”^-

Znaczenie syntezy dziejów Polski M. Bobrzyńskiego w kulturze polskiej — w tym dla historiografii - wynika stąd, że jest to najbardziej radykalne wystąpienie przeciwko syntezie dziejów Polski J. Lelewela. W syntezie J. Lelewela, będącej

i

II. B a r y c z: Wśród gawędziarzy, pa mielnika rzy i uczonych galicyjskich. T. 2. Kraków 1963,

s. 2 UJ.

_ ,vi. II S c r e j s k i, A. F. Ci r a l> s k i: Michał Bobrzyński i jego ..Dzieje Polski w> zarysie". W: M. B o h r / V n s k i: Dzieje Polski ivzarysie. Warszawa 1986, s. 5. 7, 10.