DSC�24 (2)

Harmerti. „Horus z oczyma”. Twarz, a raczej maska, jest Besa _ _ai_{e n}ic ponadto. Twarz ta jest jednym z wielu akcesoriów nagromadzonych przy tym wizerunku gwoli spotęgowania j_eg₀ własności apotropeicznych. Jest jak gdyby skorupą chroni_ącą jądro, maską nałożoną na oblicze ¹⁴Jądrem tym, substratem, jest natura słoneczna i świetlista, w której uczestniczy nie tylko Amon-Ra, ale także Harmerti i Horus-dziecię, jako wrogowie ciemności i zwycięzcy nad stworami mroku. Oczy na ciele nie są właściwie oczami Besa, tak jak nic jest jego grzbiet sokoli. Oczy na ciele są rysem zasadniczym tych postaci, nieodłącznym od ich niebiańskiej natury. Podobnie jak „dwoje oczu’’ fuzat) na bokach niektórych wizerunków „Bes panteo” („stela Metter-nicha”, fig. 4b) jest przypuszczalnie dwojgiem oczu Harmerti, czyli słońcem i księżycem, tak też i mnóstwo oczu rozsianych na innych wizerunkach „Bes panteo” wyobraża zapewne promienie słoneczne: jedne i drugie są organami boskiego wszyst-kowidzenia, tutaj mającymi specjalną rolę rozpraszania, wraz z ciemnością, potworów, jakie się w niej czają, a więc, przez rozszerzenie i w sensie zasadniczo apotropeicznym, zwalczanie wszelkiego rodzaju zła. O tym, że Egipcjanie pojmowali promienie słoneczne jako oczy, mówi wyraźnie Diodor (1.11) w związku z etymologią imienia Ozyrysa, przekazaną również przez Plutarcha (De Iside et Osiride, 10); „Osiris” znaczy według niego „wielooki” (“oXóę\VaA;to;) jako że Ozyrys, władca podziemi, utożsamiony jest ze słońcem (słońcem nocnym, tym, które nocą oświeca królestwo zmarłych); według Egipcjan — mówi Diodor słońce śle swoje promienie we wszystkich kierunkach, a każdy promień jest okiem ^,49; wszystkimi tymi oczami Ozyrys ogląda całą ziemię i morze, tak samo jak grecki Helios z Homera

(por. rozdz. IX, 4), który „wszystkiemu się przygląda i wszystkiego słucha” ^,5°.

Myśl to dawniejsza niż Diodor i dawniejsza niż Hekateios, z torego, być może, Diodor czerpał. W magicznym papirusie Hamsa, właśnie w formule zaklęcia przeciw krokodylom i in-nym zwierzętom, wzywa się „boga milionów milionów lat" ^(SońcfJ^⁰ ”^władca wieczności”): „Ktokolwiek zna jego boskie imię, będzie jak on, który posiada siedemdziesiąt oczu i siedem-dz.es.,t siedem uszu" (VII, 5-8) - W pewnym tekście ku chwa-

68