7349812146

102 Synteza dziejów Polski..

animalizmu. W przekonaniu J. Adamusa „u nas lak przesadna idealizacja naszej przeszłości, jak i jej przesadne potępienie są związane z kompleksem narodowej niższości [...]. Wręcz przeciwne jest nastawienie Anglika, który mniej czy też więcej podziela opinię poety Davidsona: »Thc Englishman is the overman; and the history of England is the history of his cvoIution« [...]. Ta rzeczowość Anglików jest ckspo-nentem rzeczowości społeczeństwa angielskiego, które nie przejawia skłonności do emocjonalnych i wprost nerwowych, panicznych obron dawnych mitów.” ⁸ „Nasza kultura w ogóle, a polityczna w szczególności, jest w znaczniejszej mierze niż gdzie indziej przesycona elementami litcrackości. (...) Litcrackość to w znacznej mierze forma literacka, a la znów to dość często po prostu retoryka. »Laudatio« lub »vitupe-ratio« retoryczne znają tylko jeden kolor, pierwsza biały, a druga czarny.” ^Q Specyfika ta przejawiała się i przejawia także w tym, że „nasz stosunek do myśli syntetycznej jest równocześnie w sposób niezrównoważony podwójny, nawet skrajnie podwójny: równocześnie adoracja należna »wicszczom« i pogarda należna dylc-tantyzmowi.”¹⁰ J. Adamus zauważa, iż nawet styl polskiej syntezy jest specyficzny. W opracowaniach Niemców - konstatuje - „są to (...) zawsze całe »systcmy« pojęć i argumentów, co tak odpowiada intelektowi niemieckiemu, gdy np. Polacy wolą raczej budowę pełnych polotu koncepcji za jednym pociągnięciem pióra.” ¹¹ „Jeśli zatem nawet teorię stworzoną przez Niemca przyjmie Polak, to nic zawsze jest to to samo.”¹²

Kiedy mowa o specyfice syntezy dziejów Polski, wtedy idzie tu o syntezę tworzoną przez kulturę polską. Odrębnym problemem jest kwestia syntezy dziejów Polski - opracowań mających ambicję tworzenia syntezy czy też uchodzących za syntezy - powstałych i powstających poza kulturą polską, w ramach innej kultury. Nie jest oczywiste - jak się wydaje - że tu wychodziło i wychodzi się poza scharakteryzowaną specyfikę. Nic ma wcale pewności, że takie wyjście jest w ogóle możliwe.

Refleksja nad tożsamością - jak o tym była mowa - kieruje uwagę w stronę historiografii i historii historiografii. Historiografia była i jest tu rozumiana jako źródło „wiedzy ogólnej” o państwie, społeczeństwie, jako całokształt „prawd ogólnych”. Nic oznacza to jednak, że synteza - jako taka bądź inna koncepcja tożsamości - należała i należy wyłącznic do historiografii. Przeciwnie. Źródłem „wiedzy ogólnej” była i pozostaje cala kultura. Trzeba - jak utrzymuje J. Adamus - zdawać sobie ,oprawę z odrębności myśli syntetycznej” zrozumieć „koncepcję swoistości

7    Ibidem, s. 37.

8    Idem: O kierunkach..., s. 38.

<> Ibidem, s. 22, przyp. 10.

io Idem: Monarchizm i repuhlikanizm..., s. 37. u Idem: Polska teoria rodowa..., s. 64.

12    Ibidem.

13    Idem: Monarchizm i repuhlikanizm..., s. 155.