7349812178

12S Synteza dziejów Polski...

watyzm, rozumiany jako doktryna polityczna, w odniesieniu do określonej koncepcji dziejów, tu: w odniesieniu do koncepcji dziejów Polski; z drugiej zaś strony -co to jest - a contrario - demokratyzm, tak samo ujmowany i w tym samym zastosowaniu, tu: demokratyzm J. Lelewela.

W zdecydowanej większości opinii reprezentanci „szkoły krakowskiej”, w tym M. Bobrzyński - jak to ujął W. Smoleński - „za podstawę uogólnień przyjęli doktrynę, i to konserwatywną” ¹⁴°. Wedle W. Smoleńskiego nieprzypadkowo był to Kraków, który „stanowi siedlisko dogmatów w najobszerniejszym tego słowa znaczeniu” ^M1. W zdecydowanej większości recenzji, które się ukazały po wyjściu w druku Dziejów Polski w zarysie, wskazywano, że „książka Bobrzyńskiego nic była tylko pracą naukową - była książką polityczną, ściśle związaną z aktualną polityką”¹⁴². Wacław Tokarz pisał, że w tezach „szkoły” chodziło o „dopasowanie poglądu na przeszłość do tego nieszczęsnego stanu rzeczy, jaki zapanował w narodzie naszym po stłumieniu powstania; a następnie i do tej sytuacji międzynarodowej, która wytworzyła się w Europie po przegranej Francji i upadku sprzyjającego nam drugiego cesarstwa” ^l4'\ Książka M. Bobrzyńskiego powstała w określonej atmosferze. Stefan Kieniewicz pisał przed laty: „Zanosiło się wtedy na wybuch o wiele mniej wybacza Iny niż w roku 1863. I trudno się dziwić, że miody autor, pisząc o polskiej anarchii i o kierowaniu się w polityce uczuciem, nic rozumem, rozprawiał się zarazem ze współczesnym obozem demokratycznym.” ¹⁴⁴ Okres rządów partii konserwatywnej „stańczyków” określa się najczęściej jako okres marazmu politycznego¹⁴⁵.

Sformułowano również opinie przeciwne. W ujęciu S. Zakrzewskiego książka M. Bobrzyńskiego „ujawnia oczom czytelnika rzetelny reformatorski umysł, daleki od potocznych zapatrywań o zaśniedziałych czy zaustryjaczałych konserwatystach” ¹ . Na konferencji zorganizowanej z okazji stulecia katedry Historii Polsks Uniwersytetu Jagiellońskiego w 1969 roku podkreślano, że syntezy „szkoły krakowskiej” zapłodniły dyskusje nad wieloma istotnymi zagadnieniami historii Polsk;, „Myśl Szujskiego czy Bobrzyńskiego - twierdzi J. Matcrnicki - jest

MO W. S in o I c ń s k i:    Szkoły historyczne n» Polsce. (Główne kierunki /wglądów na prze

szłość). Warszawa 19X6, s. 128. [Przedruk z 1886].

iii Ibidem.

142 B. K r z e m i e ń s k a - S u r o w i e c k a: Polemika wokół Dziejów Polski w zarysie” Michała Kobrzyńskiego (wiatach JS70-JSO0). W: ..Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego” . Seria Lz. 4. Łódź 1956, s. 109.

M3 W. T o k a r z: Z refleksji historyka. „Wiadomości Polskie” 1917 [Piotrków], nr 158-159 z 25 XII; cyt. za: M. II. S e r e j s k i: Historycy o historii. T. I.... s. 589.

i u S. Kicnie w i c z: Tło liistoryt zne .. Dziejów Polski” Kobrzyńskiego. .. Przegląd Historyczny” 1948, T. 37, s. 346.

145 I d c m: Wslt/p. W: Galicja w dobie autonomicznej. lSSO-PU I. Wybór tekstów w opracowaniu S. K i e n i e w i c z a. Wrocław 1952, s. VIII.

1-16 S. Zakrzewski: Michał Kobrzyński. Próba charakterystyki historyka. „Kwartalnik I li-toryczuy” 1935, nr 4. s. 522.