IMGP9345

wiejskich bogów, i tę samą postać określali Betara Desa, gdy chcieli użyć prostej i zwykłej nazwy, lub wymieniali imię wysokiego boga hinduistycznego, jeśli wypowiadali się w obecności jakiegoś przybysza z wysokiej kasty. Każda wieś miała swój własny styl, własne świątynie, rytuały i tańce. Wieś zdominowana przez jedną wysoką kastę znacznie się różniła od wsi zdominowanej przez inną wysoką kastę. Mimo to jednak, zawsze można było usłyszeć na Bali dwa przekonania powtarzane przez mieszkańców w długich, nużących i niekończących się wywodach: „Każda wieś w Bali jest inna” i „Wszystko w Bali jest takie samo”. Choć Balijczycy znali sposoby zapisywania upływu czasu i niektóre spośród ich pomników były datowane, w gruncie rzeczy żyli wedle kalendarza, w którym wszystko powtarzało się cyklicznie w odstępach dziennych i tygodniowych. Przy szczególnych okazjach, gdy następował zbieg pewnej kombinacji tygodni, wyprawiano specjalne uroczystości. Gdy ukończono nową kopię książki na liściach palmowych — wszystkie używane książki były kopiami książek używanych wiele lat wcześniej — datowano ją jedynie przez wymienienie dnia i tygodnia, bez podania roku. Zmiany, które w Melanezji odróżniają jedne społeczności od ich sąsiadów, w Polinezji są przedmiotem wyparcia i zapomnienia. Zmiany, które w kulturze przywiązującej znaczną wagę do pojęcia zmiany i postępu byłyby’ traktowane jako prawdziwe innowacje — na Bali były uznawane za wybryk mody, zachodzący w cyklicznie przeobrażającym się, lecz zasadniczo niezmiennym świecie, w którym dzieci wielokrotnie rodzą się w tych samych rodzinach, by raz przeżyć życie szczęśliwe, kiedy indziej doświadczyć przeciwności losu.

Balijczycy mają długą, bogatą i bardzo zróżnicowaną historię dyfuzji kulturowej, migracji i handlu. Mimo to kultura balijska, podobnie jak kultura prymitywnych Arapeshów, była niewątpliwie do czasów II wojny światowej kulturą postfiguratywną. Obrzędy życia, śmierci i małżeństwa obracały się wokół tych samych tematów. Rytualny dramat balijski przedstawia walkę między smokiem, który reprezentuje życie i zwyczaje, a wiedźmą, która reprezentuje śmierć i grozę. Dramat ten jest odgrywany dzieciom, gdy ich matki trzymają je jeszcze na rękach. Wiedźma stara się wyszarpnąć płachtę w której matka trzyma dziecko. Smok mający symbolizować balijskiego ojca szczerzy zęby i wysuwa ognisty język, by odstraszyć wiedźmę i ochronić swego potomka. Nie ma więc żadnej luki między doświadczeniem starych i doświadczeniem młodych. Żadne oczekiwanie zmiany lub odstępstwa od tradycji nie dociera do dziecka, gdy na przemian drży ze strachu lub odpręża się radośnie w ramionach matki, pamiętającej, jak przeżywała identyczne emocje będąc niemowlęciem na rękach własnej matki, pamiętającej, jak wiedźma machnięciem swej cudownej płachetki rzucała czar na napastników, potrafiła porazić ich i wpędzić w trans.

. Ten rodzaj bezczasowości znaleźć też można wśród ludów, których przodkowie należeli do wielkich cywilizacji, całkowicie zdających sobie sprawę z możliwości przeżycia zmian. Emigranci z Europy do

39