IMG
21 (13)

okolic. Zawsze należy sprawdzić, z którego roku pochodzą mapy. Jeżeli dat.i jest zbyt odległa, prawdopodobnie wiele dróg zdezaktualizowało się. Jednych przybyło, innych już nie ma.

Na każdej mapie można ujrzeć więcej niż w rzeczywistości, to znaczy długość i szerokość geograficzną, granice polityczne i inne. Mapa nie przed stawia rzeczywistego obrazu terenu, lecz odpowiednio zmniejszony, jak gdyby oglądany z bardzo wysoka, samoistny „wizerunek znormalizowany” Naturalne formy zastąpione są symbolami. Znaków i symboli na mapie trzeba się uczyć podobnie jak liter alfabetu. Częstokroć są one uwidocznio ne na brzegu mapy, nie jest to jednak żelazną regułą. Na całe szczęście wy mowa map jest międzynarodowa. Zdarzają się rzadkie wyjątki. Trzeba się tylko upewnić, czy skala oznacza mile, czy kilometry (1 mila = 1,609 km Na wielu mapach, które zostały sporządzone w skali milowej, na marginesie zaznaczona jest także skala mierzona w kilometrach. Nigdy odwrotnie.

Na przykład na mapie w skali 1:100 000 jeden centymetr równa się jednemu kilometrowi. Łatwo więc można ustalić odległość pomiędzy dwoma punktami. Wystarczy przyłożyć do skali kawałek papieru, zapałkę lub źdźbło trawy, zaznaczyć na nich odstęp i za pomocą tego prostego przyrządu zmierzyć odległość w kilometrach. Rzecz jasna, jeszcze łatwiej to zrobić, posługując się centymetrem lub cyrklem. W skali 1:250 000 dwanaście centymetrów na mapie odpowiada trzydziestu kilometrom w terenie. Kto się porusza po ziemi, tego właściwości terenu zmuszają do mniejszego lub większego nadłożenia drogi. Z grubsza biorąc przyjmuje się, że rzeczywista trasa jest przeciętnie o dwadzieścia do trzydziestu procent dłuższa niż w linii powietrznej. Kto chce wędrować z biegiem rzek lub wytyczonymi drogami, może ustalić rzeczywistą odległość, przykładając do trasy nitkę. Do odstępów dzielących poszczególne miejsca przykłada się nitkę wzdłuż zakoli i zakosów, po czym wyprostowaną mierzy się na skali. Bywają mechaniczne odległościomierze zaopatrzone w maleńkie pojedyncze kółeczko. Toczy się je wzdłuż trasy i odczytuje na liczniku faktyczną odległość. Mały aparacik nastawia się na skalę, którą się posługujemy.

Rozróżnia się mapy fizyczne i polityczne. Na mapach fizycznych producent stara się w sposób jak najbardziej przejrzysty i dokładny ukazać rzeźbę terenu. Na mapach politycznych idzie przede wszystkim o to, żeby pokazać obszar i granice państw, jak również prowincji i powiatów. Do naszych celów najbardziej nadają się mapy fizyczne. Najważniejsze, żeby na mapie fizycznej bardzo dokładnie odczytać wysokość nad poziomem morza. Dzięki temu przed oczami uważnego obserwatora na mapie powstaje trójwymiarowy obraz.

Istnieją dwie metody, za pomocą których każdorazowo można określić wysokość — pierwsza posługuje się kolorami, druga kreskowaniem. Kolorując, przeważnie zaznacza się wzniesienia zaczynając od jasnego brązu, który stopniowo w miarę wznoszenia staje się coraz ciemniejszy. Szczyty, na których na ogół zalega wieczny śnieg, zaznacza się bielą. Kolory, które określają odpowiednią wysokość, są wyskalowane na brzegu mapy. Gdy wzniesienia zaznacza się liniami, co prawie zawsze stosuje się na mapach turystycznych i mapach o wielkiej skali, co piąta linia opatrzona jest cyferką podającą wysokość. Linie opatrzone cyframi są grubsze, żeby były bardziej czytelne. Wysokość określaną przez linie pośrednie, nie opatrzone cyframi, można sobie obliczyć. Na przykład, kiedy linia podająca wysokość oznaczona jest cyferką 500, a następna cyferką 1000, każda pośrednia linia wyraża stumetrową różnicę wzniesień. Im gęstsze linie, tym bardziej strome zbo-i ze. Szerokie odstępy oznaczają tereny o relatywnie łagodnych wzniesieniach, względnie spadkach. Poza tym szczyty górskie i szczególnie wysokie wzniesienia mają odrębne cyferki, określające ich wysokość.

Każdą wędrówkę przez bezdroża musi poprzedzać dokładne przestudiowanie specjalnych map, na których są zaznaczone wysokości. Tylko w ten posób można wytyczyć najdogodniejszą marszrutę poprzez wzniesienia

I    Korskie okolice. Jeżeli są tam jakieś ścieżki lub drogi, z linii można dokładnie wyczytać, które z nich są łatwiejsze, a które trudniejsze do pokonania. Niricdnokrotnie droga okrężna prędzej doprowadzi do celu, niż bezpośredni,! ścieżka, bo idąc nią nie trzeba pokonywać zbyt wielkiej różnicy wznie-

Na mapach wydanych w obcych krajach zawsze należy sprawdzić, czy > \ .okość podana jest w metrach, czy w stopach. Mapy wyskalowane w mi-Im li prawie zawsze podają wysokość mierzoną w stopach (1 stopa równa się

II    / yd/icści i pół centymetra).

Nu dobrych mapach oznaczona jest również szata roślinna: można rozpo->uni bagniste niziny, a także lodowce i litą skałę. Po sposobie rozmieszczeniu linii można poznać, czy woda bystro spływa w doliny, czy toczy się

•    Klędnie spokojnie.

V izystkie mapy są zorientowane na północ. Tak więc, gdy odwróci się je i ii,| ku północy, obraz na mapie pokrywa się z rzeczywistym terenem. Gdy

•    u i się usytuować mapę w miarę możności jak najdokładniej, czyni się to •i |’iunocą kompasu. Kiedy igła wychyli się na północ, trzeba rozłożyć ma-

l " ' icn sposób, żeby jej prawy czy lewy brzeg był odpowiednio ustawiony Kli.-dcm linii północ—południe. Wtedy mapa jest prawidłowo usytuowana, lulu kompasu wskazuje jednak magnetyczny biegun północny, nie zaś ¹ u k.iiii geograficzny. Biegun magnetyczny znajduje się w Cieśninie Melvil-n i północny zachód od Zatoki Hudsona, pomiędzy arktycznymi wyspami "‘■iIiiiim i Księcia Walii, gdzie jego dokładne położenie ulega okresowo nie-■ • Mivm /mianom. Tak więc pomiędzy północą wskazywaną przez igłę