IMG14 (18)

14 A. MICKIEWICZ

przedsięwziął wyprawę dla imienia Bożego, a nie dla siebie.

Ale w Europie tymczasem mnożyło się bałwo-wochwalstwo. A jako u poganów czczono naprzód różne rnoty w postaci bałwanów, a potem różne zbrodnie, a potem ludzie i bestie, a potem drzewa, kamienie i różne figury nakreślone, tak stało się i w Europie.

Bo Włosi wymyślili sobie bałwana boginię, którą nazwali Równowagą polityczną. A tego bałwana nie znali dawni poganie, a Włosi pierwsi

ści o życiu Kolumba zaczerpnięte są z biografii Kolumba pióra popularnego wśród filomatów pisarza amerykańskiego Washingtona Irvinga. Dzieło to poznał Mickiewicz prawdopodobnie z przekładu francuskiego, który wyszedł równocześnie z oryginałem w r. 1828. Irving podaje, nieścisłą zresztą, informację o udziale Kolumba w hiszpańskiej wyprawie przeciw Maurom w r. 1489. Pisze też o jego postanowieniu zorganizowania wyprawy krzyżowej. Nie bez wpływu na ocenę roli Kolumba w Księgach pozostała zapewne jego charakterystyka u Irvinga przedstawiającego wielkiego odkrywcę jako człowieka, który „uważał się za coś w rodzaju wysłannika niebios, wybranego pomiędzy wszystkimi ludźmi dla wypełnienia wielkich celów (...]. Krańce ziemi zbliżą się do siebie i wszystkie narody, wszystkie języki zjednoczą się pod świętym sztandarem Zba-wiciela“ (iiistoirć de la vie et des voyages dc Clirislophe Co-lomb. Trąd. par C. A. Dcfauconpret. Paris 1828, T. I, s. 50).

Umieszczając w tym miejscu swego zarysu dziejów wypadki związane z Kolumbem, zmienia Mickiewicz chronologię. Poprzednio bowiem była już mowa o faktach odnoszących się do okresu późniejszego (rozwój mocarstw kolonialnych, rozpowszechnienie maszyny parowej).

w. 205 Równowaga polityczna — zasada polityki międzynarodowej, według której nic należy dopuścić do istotnej przewagi jednego państwa nad innymi. Powstała w miastach handlowych włoskich w końcu XV w. Po raz pierwszy oficjalnie proklamowana została w pokoju utrechckim (1713). Po okresie wojen napoleońskich oparł się na niej kongres wiedeński.

zaprowadzili u siebie cześć jego i bijąc się o niego osłabli, i zgłupieli, i wpadli w ręce tyranów.

Tedy ikrólowie Europy widząc, iż cześć tej bogini łioRówno wagi wycieńczyła naród włoski, sprowadzili ją prędko do państw swoich i rozszerzyli cześć jej, i kazali bić się za nią.

Aż pruski król nakreślił koło) i rzekł: _Oto jest Bóg nowy. I kłaniano się temu kołu, i nazywano tę cześć Zaokrągleniem politycznym.

I Narody stworzone na obraz Boży kazano uważać jako kamienie i bryły, i obcinać je, aby jedno ważyły jedne jak drugie. I państwo, Ojczyznę ludzi, kazano uważać jako sztukę monety, którą dla okrą-tfogłości obcinano.

I znaleźli się Filozofowie, którzy pochwalili wszystko, co wymyślili królowie.

A z tych mędrców fałszywych, kapłanów Baala, i Molocha, i Równowagi, dwóch było najsławniejszych. /

Pierwszy nazywał się M a c h i a w e 1, co znaczy w 208 wpadli ta ręce tyranów — w wyniku długotrwałych wojen Włochy podzieliły się na wiele drobnych państewek. Niektóre z nich dostały się pod panowanie obcych mocarstw (w w. XVI Francji, Hiszpanii). Od czasu kongresu wiedeńskiego część Włoch znajdowała się pod zaborem austriackim (Lombardia 1 Wenecja). Niektóre państwa rządzone były przez władców absolutnych z rodu Habsburgów (np. Modena. której ..carzyka" wspomina poeta w rozdz. XII Ksiąg pielgrzymstwa). w. 213 pruski król — Fryderyk II (1740—1786), twórca potęgi Prus. Teorią „zaokrąglenia politycznego“ państwa pruskiego uzasadnia prowadzoną przez siebie zaborczą politykę (aneksja Śląska, udział w I. rozbiorze Polski), w. 226 Machiawet —• znakomitego włoskiego pisarza politycznego piętnuje Mickiewicz jako teoretyka absolutyzmu. W swym najwybitniejszym dziele pt. Książę (li Principe. 1532) Niccolo Ma-