IMG15 (18)

16 A. MICKIEWICZ

z greckiego człowiek chciwy wojny; iż jego nauka prowadziła do wojen ustawicznych, jakie były Więdzy poganami Grekami.

Drugi zaś żyje dotąd, i zowie się A n c i 11 o n, có znaczy z łacinsKiego syn niewolnicy; iż jego nauka prowadzi do niewoli, jaka była u łacinników.

Na koniec w Europie bałwochwalskiej nastało trzech królów: imię pierwszego Fryderyk drugi pruski, imię"drugiego Katarzyna druga rosyjska, imię trzeciego Maria Teresa austriacka.

I była to trójca szahańuka, przeciwna Trójcy Bo-chiavelli opisał mechanizm działania władzy absolutnej z beznamiętnym obiektywizmem. Z tej racji uważany był za rzecznika cynizmu politycznego.

w. 227 chciwy wojny — Mickiewicz dowolnie tłumaczy nazwisko Machiavellego jako złożenie greckiego mache (walka) i łacińskiego velle (chcieć)- Takie symboliczne etymologie chętnie uprawiali pisarze romantyczni opierając się na popularnej wówczas, a nienaukowej filozofii języka. Nic bez znaczenia była tu również tradycja satyry politycznej, która często posługiwała się symbolicznym wykładem nazwisk (por. W. Kubacki, O stylu biblijnym ..Ksiąg narodu i pielgrzymstwa polskiego'¹, w książce Żeglarz i pielgrzym. Warszawa 19.^r>4). w. 230 Ancillon — Johann Peter Friedrich Ancillon (1767—1837), pruski mąż stanu, historyk i pisarz polityczny. Wbrew tendencjom liberalnym swoich pism okazał się skrajnym reakcjonistą na stanowisku ministra spraw zagranicznych, które objął w r. 1832. Ocena Ancillona w Księgach związana jest zapówne z represjami, jakie zastosował on wobec powstańców polskich znajdujących się na terytorium pruskim, w. 231 syn niewolnicy — od łac. ancilla (niewolnica), w. 232 ii łacinników — w starożytnym Rzymie.

W. 237 trójca szatańska — określenie to nawiązuje do ślylu XiVIIl-wiecznej satyry politycznej, która często uciekała się do parodii tekstów religijnych. -— W następującej dalej charakterystyce władców trzech mocarstw rozbiorowych zwraca Mickiewicz szczególną uwagę na obłudę ich postępowania.

i była niejako pośmiewiskiem i podrzyźnianiem , wszystkiego, co jest święte.

94® F r y d e r yjc, którego imię znaczy p rzyjaciel poko ju, wynajdywał wojny i rozboje przez całe życie, i był jako szatan wiecznie dyszący wojną, który by przez pośmiewisko nazwał się Chrystusem, Bogiem* pokoju.    3. N.

I ten Fryderyk na pośmiewisko oawnym zakonom rycerskim ustanowił zakon bezbożny, czyli order, któremu na pośmiewisko dał hasło suum ciiicjue, czyli oddaj każdemu, co jest jego; a ten order nosili słudzy jego, którzy cudzą własność zabierali i łupili, w® I ten Fryderyk na pośmiewisko mądrości napisał księgę, którą nazwał Anli-Machiawel, czyli przeciwnik Machiawela, a sam czynił podług nauki Machia-₇₇ 'welą.

Katarzyna zaś znaczy po grecku c z y s t a, ^{2 1}

1

humanitarnego władcy, przestrzegającego traktatów i potę-' piójaceco podboje. Zasad tych nic wprowadził w życie Fryderyk II jako król.

w. 254 po grecku czysta — kathara. Katarzyna II słynna była £ rozpustnego trybu życia.

2

w, 240—241 przyjaciel pokoju — z niem. Fricdc (pokój).

W. 246 zakon... czyli order — z franc. ordre (zakon, a także order! odznaczenie). Podwójne znaczenie wyrazu wywodzi się z czasów, gdy nazwą tą określano zarówno ząkony rycerskie, jak i noszone przez ich cz'onków odznaki, w. 247 suum cuiąue (lac.) — dosłownie: każdemu ło. co jego. Taki napis nosił order Czarnego Orli, najwyższe odznaczenie pruskie, ustanowione w r. 1701 przez Fryderyka I, dziadka Fryderyka II.    »*" 'ł

w. 251 Anti-Machiawel — Anlimachiauel ou Examen du ..Prince" de Machiauel (1740), dzieło Fryderyka II napisane jeszcze przed jego wstąpieniem na tron. a poświęcone krytyce Machia-Vellego, któremu autor przeciwstawiał ideał, sprawiedliwego