IMG�14

Pedeutologia

Pedeutologia

t płodny dla ogicznej. S. óżne cechy ciach peda-l^ni stopniu, być różne ■ynętrznych WŚĆ, „czy iczny ludzi, cy (S. Szu-zasadniczy :ń pedeuto-

Osobowośi w stwier-iwawczego mci do ludzi, oraz zdol-M. Kreutz tającej się człowieka, aej, która e rozwoju

}c właści-dp wnios-zdatność iy zbiorem ących wyraj jest to Szumana. cech nau-poły cech że idealne ecnia psy-zne.

dedukcyj-go wzoru >adań em-ia te były zawodu 7n realiz-Iskich, to lich swoją -konalego. auczycicli powodzc-liku prze-mania, że loczycteU ■izm, tldi-

typologia w swych na pod-pbowości: jyeiela ba-tz miłość, u pogody, rające typ y nauczy

ciel „hamujący" oddziałuje za pomocą rozkazu, przymusu. sankcji, co wytwarza klimat obcości między nauczycielem a uczniem. (M. Grzegorzewska, 1938),

Celem omawianych badań empirycznych było nic ide określenie idealnego wzoru nauczyciela, co raczej charakterystyka różnych typów jego osobowości.

I wprawdzie autorzy tych prac nie usiłują podporządkować stanu faktycznego jakiemuś z góry przyjętemu schematowi i oryginalne propozycje podziału wysuwają w zależności od zebranego materiału empirycznego, to jednak sama tendencja poszukiwania idealnych typów osobowości prowadzi do zawężenia pola badań, ograniczenia związku tych badań ż rzeczywistymi problemami zawodu nauczyciela, obniżając przydatność uzyskiwanych wyników.

Pod koniec lat pięćdziesiątych ukazała się książka S. Dobrowolskiego pt. „Struktury umysłów nau-aycieli". Autor, w odróżnieniu od innych badaczy poszukujących psychologiczno-charakterologicznych cech idealnego nauczyciela-wychowawcy, prowadził przez szereg lat badania nad intelektualnymi właściwościami nauczyciela. Poszukiwał odpowiedzi na pytanie, jakie właściwości umysłu są potrzebne nauczycielowi do spełnienia jego czynności zawodowych. Trzebi zauważyć, że książka S. Dobrowolskiego wpłynęła zasadniczo na kierunek dalszych poszukiwań w pe-deutologii. W pracy tej autor wyraźnie zerwał z hipotezami o powołaniu i talencie nauczyciela, przesuwając pakt ciężkości na właściwości jego umysłu. Opowiedział się tym samym za tezą o rozstrzygającej roli wiedzy i umiejętności w dydaktyczno-wychowawczej pracy nauczyciela.

Nasilający się już w tym czasie zwrot ku realizmowi w badaniach pedeutologicznych pociągał za sobą stopniową krytykę koncepcji powołania, talentu, wrodzonych cech osobowości nauczyciela itp. Zdawano sobie sprawę, że psychologiczne, charak-lerologiczne przymioty nauczyciela są już dla niego niewystarczające, a punkt ciężkości należy przenieść na wykształcenie, na przygotowanie do realizacji zadań dydaktyczno-wychowawczych i opiekuńczych oraz na warunki pracy i życia nauczyciela.

Postępujący proces różnicowania zawodu nauczyciela ze względu na spełniane role i zadania zwrócił uwagę w badaniach pedeutologicznych na nauczycie-la-spccjalistę. Główne pytanie, na które zaczęto poszukiwać odpowiedzi, dotyczy tego, jakim cechom powinien odpowiadać nauczyciel specjalista. Przyjęcie tezy o decydującej roli wiedzy i umiejętności w pracy nauczyciela, a więc tych czynników, które są nabyte, oykształcalne, a jednocześnie coraz bardziej zmienne, zwróciło uwagę badaczy na problematykę zawodowego przygotowania nauczycieli, ich kształcenia i doskonalenia.

Podjęto badania nad problemami preorientacji i poradnictwa zawodowego oraz nad selekcyjną rolą 'tumlnu wstępnego. Sugerowano przy tym określone zmiany i rozwiązania dotyczące kryteriów i proccd ury doboru kandydatów do uczelni pedagogicznych. Wadosćjednak tych badań wyraża się raczej w sygnalizowaniu pewnych problemów, a nic ich rozwiązywaniu. Potrzebne tu są badania kompleksowe, interdyscyplinarne, z udziałem różnych (i licznych) specjalistów.

Wychodząc z założenia, że wiedza i umiejętności nauczyciela są wyksztalcalnc, podjęto badania nad procesem przygotowania przyszłych nauczycieli do zawodu (jest to ważny, chociaż pod względem efektów ubogi kierunek badań pedeutologicznych). Szczególną uwagę przywiązywano do kształcenia twórczej postawy nauczyciela. W 1960 r. ukazała się praca S. Kaczmarka ,,Kształtowanie twórczej postawy nauczyciela", w której autor przedstawi) wyniki przeprowadzonych przez siebie badań nad przebiegiem procesu przygotowywania nowych nauczycieli pod względem pedagogicznym. Autor uzasadnia pogląd, że mistrzostwo pedagogiczne jest osiągalne, jeżeli nauczyciel, studiując teorię pedagogiczną, zdobędzie pełne umiejętności stosowania jej w praktyce. W ten sposób autor podnosi do wysokiej rangi kształcenie praktyczne nauczyciela, któremu nie wystarcza dobre przygotowanie w zakresie dyscypliny kierunkowej, a który musi opanować odpowiedni zasób wiedzy i umiejętności pedagogicznych.

M. Maciaszek w umiejętnościach pedagogicznych nauczyciela rozróżnił stronę schematyczną i mody fikacyjną, co stanowiło pewien krok naprzód w analizie tej problematyki. W związku z zainteresowaniami problematyką kształcenia nauczycieli powstały prace

I.    Zaczeniuk-Jundziłł, J. Walczymy oraz wcześniejsze

J.    Kozłowskiego. Książki te, które są wynikiem bogatych doświadczeń autorów oraz przeprowadzonych badań, stanowiły istotne przyczynki opracowań metodycznych dotyczących kształcenia pedagogicznego nauczycieli. Wciąż jednak pytanie o przydatność kształcenia pedagogicznego nauczycieli pozostaje bez wyraźnej odpowiedzi. Zapewne wicie danych przynosi tu analiza czynności dydaktycznych i ich wpływu na zmiany w zachowaniu uczniów. Powinno to dawać pewne podstawy do określania treści i metod kształcenia nauczycieli. Próby związanych z tym badań, w znacznym stopniu rozwinięte w wielu krajach, podjęto i u nas. Na tej drodze można zapewne znaleźć optymalne struktury czynności nauczycieli starając się je kształtować w procesie kształcenia i doskonalenia pracy nauczycieli. Wydaje się jednak, że optymizm towarzyszący tym poszukiwaniom jest przesadnie wygórowany. Jest to bowiem typowo intrumentalny punkt widzenia, nie uwzględniający szerszych aspektów rozwoju osobowości nauczyciela, przemian jego roli, wpływu tych przemian na proces edukacji nauczycielskiej.

Organizowane na szeroką skalę studia zaoczne dla nauczycieli pracujących stanowią ważne źródło inspirujące problematykę prac badawczych. Analizuje się więc powodzenie i niepowodzenia w studiach nauczycieli pracujących, czynniki wyznaczające czas studiowania zaocznego nauczycieli, budżet czasu nauczycieli studiujących zaocznie, stosunek kadry naukowo-pedagogicznej do nauczycieli studiujących, trudności socjalno-bytowe i organizacyjne studiów, powiązanie ich z potrzebami reformującego się systemu

587