IMG62 (7)

24

24

s/erza/e *» ie«J/ę o g*iu poznawczej cechy muf gankowych. 4 Pbdgilunck w wyniku lamer ki rcvni4 uę mię*

rchpopj

Z5

i tdearyftkacp. Istnieją lei ró/nuc w innych cechach (fi/jolopc/. LodKwcnyck. ekologicznych. rtologicznych). które mc tyłko rożku. aJe nierzadko przy jego rozpoznaniu wyprzedzają w procedurze morfołopc/ne. Dalszą cechą gatunku jest występowanie form wewnątrz-tęc pnlttyjncmoic gatunku Takimi formami są podgatunck i ekofyp subspeoe* i jest wyrazem zmienności geograficznej gatunku i powstaje i róznu warunków życia w rożnych częściach areału gatunku. Pndgstun-y sobą trwałymi, ałe niezbyt wyraźnymi cechami morfologicznymi, czę-vmr Iuh ekologicznymi Podgatunck jest zbiorem lenotypow o ku. które zamieszkują ctęić jego zasięgu geograficznego i róz-tego gatunku (Mayr. 1974). Istnienie podgatun-kow mc jest regułą, wręcz przeciwnie, ma ono miejsce tylko u gatunków szeroko rozprzestrzenionych . tj charakteryzujących się wielkimi areałami geograficznymi.

Ekotyp, czyli rasa ekologiczna, powstaje jako wynik przystosowania się gatunku do swoistych warunków środowiska. W odróżnieniu od podga-runku występuje na niewielkich, zbliżonych ekologicznie obszarach. Poszczególne ekotypy mogą nieznacznie różnić się między sobą morfologicznie. Jeśli różnice morfologiczne są duże. to ekotypy takie są niekiedy zwane morfami.

raili I

: nwdzmlzczna oeofinfcow na s »zorv**i ZTłcnnośo uoar-zydef u njsatu knfltowca Ara-vana L (wy Ptawiłszcskowa. - ? eona    B - forma ko-

Występowanie podgalunków i ekotypów jest wyrazem ewolucyjnej specjalizacji gatunków o charakterze przestrzennym. Jest więc zmiennością grupową gatunku. Nic należy z nią mylić dziedzicznej i nicdzicdziczncj zmienności wyglądu osobników. a więc zmienności indywidualnej.

Rysunek 2.6

Zm«rnotC dziedziczna owadów. A - zmienność desenta pokryw przekraska mróweczki Thanasimus lormcanM L U Mazura. 1975). B - zmienność desenia pokryw szubargi wiklinowej Phtflodecta wrw mul (wg WMtUfcNNftfega. 1973)

_

Ogólna c^arakiafystyka owadom 25

Rysunek 2.7

Dymorfizm ptaowy roz^nertka raepama Xy*eoorvsdsparP (z DomrAa i Starzyka. 1963) A- samiec. B - samica

Zmienność niedzicdziczna to: zmienność osobników w czasie, zalczna od wieku osobników lub związana z przemianą pokolcri. zmianą pór roku. zmienność socjalna <np. kasto-wośc mrówek), zmienność ekologiczna (wywoływana przez zmienne warunki środowiskowe. przez żywiciela, zalezna od zagęszczenia osobników, związana z oddziaływaniem siedliska na osobniki), zmienność spowodowana urazami (wywołana przez pasożyty, przypadkowa lub teraiologic/na) (ry s. 2.51. Jeśli zmienność dziedziczna dotyczy cech morfologicznych. wyrażj się polimorfizmem w obrębie populacji. Termin polimorfizm był i jest jcs/czc używany także dla określenia mcdziedzicznej zmienności osobników (np. kastowość mrówek). W takich wypadkach właściwe jest stosowanie terminu pohfazowość. zachowując termin polimorfizm dla oznaczenia nieciągłej zmienności genetycznej. Polimorfizm powstaje w wyniku jednoczesnego występowania w populacji kilku czynników genetycznych (olleli lub układów genowych) o nieciągłych efektach fenocypowych. U owadów najczęściej opisywany jest polimorfizm barw. kształtów, fragmentów ciała itp. Systematycy nazywają taki polimorfizm terminami aberracja (aherratioi lub odmiana (vanetas) (rys. 2.6). Innym przejawem polimorfizmu jest dymorfizm płciowy (czyli fenotypy samca i samicy nrys. 17). Tak więc gatunek mimo swej zamkniętej formy biologicznej jest wrwnątrz bardzo /różnicowany.

2.4.2. Struktura gatunku a zagadnienie ochrony lasu przed szkodliwymi owadami

W podrozdziale 2.4.1. przedstawiona zastała wewnętrzna struktura gatunku. Rozwijająca się ochrona lasu przed owadami staje coraz częściej przed prv*Wcmcm odmiennego traktowania poszczególnych populacji reprezentujących odmienne lormy wewnątr/gatun