IMG42 (11)

MESTRA 234

MESTRA 234

tem miasta Siris. Później Eol Młodszy i jego brat, synowie Ame. mieli za radą matki zabić Siris, a następnie uciekli jeden do Beocji (której nadal swoje imię), drugi na wyspy Eolskie (— Eol 2, gdzie podano inne wersje tego mitu, podjętego przez Eurypidesa w zaginionej tragedii Melon ippe w pętach), bg

— Metabos. Eol; J. Berard, Colonisation, s. 344 n.

METIOCHOS (Mer<oxoę) - młodzieniec z Frygii. ■Był zakochany w dziewczynie Partenope, która złożyła ślub czystości. Partenope kochała go również, lecz nie chciała złamać ślubu. Obcięła włosy i udała się na wygnanie. Dotarła do Kampanii i tam poświęciła się Dionizosowi. Jej to zawdzięcza Neapol swoją grecką nazwę Partenope. bg Eust- in D. P. 358.

METION (Mt]t1©v) - heros attycki, którego genealogia ma kilka wariantów. Najczęściej występuje jako jeden z synów Erechteusa i Praksitei (tab. 11). Jego dzieci, które miał z Alkippe, wygnały ateńskiego władcę Pandiona 2., syna Kekropsa Młodszego (wobec tego siostrzeńca Metiona, -* ta sama tabela), i objęły jego tron. Według tego przekazu Metion jest ojcem Eupalani osa, a wobec tego dziadkiem — Dedala.

W innym micie Metion był nie ojcem, lecz synem Ęupalamosa i wnukiem, a nie synem Erechteusa. Żonaty z Ifinoe miał syna Dedala. Uważa się go niekiedy za ojca Musajosa.

Metion odgrywa wreszcie pośrednio pewną rolę w tradycji Sikyonu. Miał być ponoć ojcem herosa — Si-kyona, powołanego przez Lamedonta do objęcia po nim władzy nad miastem (-* tab. 22). bg

Apó.Bibl. III 15.5 i 8; Paus. 15,3;4;II6.3:D. S. IV 76;PI. ton 533a: SchoL in S. OC 468; in O. Thr. w Bek ker, Anecd. 783. 12.

METIS (Mrjtię) - bóstwo z pierwszej generaęji bogów; imię jej oznacza Roztropność bądź - w złym znaczeniu - Przewrotność. Córka Okeanosa i Tethys. Uchodzi za pierwszą żonę (lub pierwszą kochankę) Zeusa. To ona dała mu lek, po którego zażyciu Kronos zwrócił wszystkie swe połknięte dzieci. Kiedy Metis była w ciąży, Gaia i Uran os powiadomili Zeusa, że po urodzeniu córki da mu następne dziecko, które pozbawi go tronu, podobnie jak on sam to uczyni! z Kronosem. Wówczas za radą Gai (albo samej Metis), Zeus połknął Metis i tym sposobem dał życie -* Atenie. bg

Hes. Th. 358; 886 n.; Apd. BibL I 2,1; 3.6.

METYMNA (MtjOujwcO—jest eponimem miasta o tej nazwie na wyspie Lesbos. Jest córką Makara, żoną Lepetymnosa, matką Hiketaona i Helikaona. zabitych -przez Achillesa, gdy zdobywał Lesbos. bg

Puth. 21; Steph. Byz. s.v.; D. S. V 81.

•MEZENCJUSZ - w micie o początkach Rzymu król etruski, który panował w Caere i walczył z ; Eneaszem. Mit o nim przybiera rozmaite postacie. W najstarszym przekazie, którego pierwszym świadectwem jest (dziś zaginione) dzieło Katona Origines, z II wieku p.n.e., Turnus wzywa Mezencjusza po poniesieniu pierwszej porażki w starciu z Eneaszem i -* Lati-nusem. Chcąc skłonić Mezencjusza do udzielenia pomocy, Turnus obiecał mu ponoć połowę całego

ni(, gdzie Polykaon wprowadził kuł! Demeter i Persefony. pochodzący z Eleusis. skąd przeniósł go Kaukon. W Mesenii Poh kaona i Messene otaczano czcią boską. bg

pa|\'    |_2. I; 6; 3. 9; 26. S: 27. 6: 31. II; Schol. in E. Or

933.

MESTRA (Mijarpa)- córka — Erysichtona. Pragnąc ratować ojca. którego Demeter dotknęła głodem nie do zaspokojenia, Mestra sprzedawała się jako niewolnica. Kiedy uzyskała od swego kochanka Posejdona zdolność dowolnego przeobrażania się, z łatwością uciekała za każdym razem od swego pana. powracała do domu i od nowa uprawiała swój proceder. Istnieje „racjonalistyczna” interpretacja tego mitu. Mestra, młoda, wielkiej piękności dziewczyna, ofiarowywała się pierwszemu lepszemu, aby dawać pieniądze ojcu.l leniowi, który doprowadził się do ruiny, wiodąc hulaszczy tryb życia. W owych odległych czasach pieniądze nie były w użytku: Mestra kazała płacić sobie w naturze: dawano jej byki, baiany, drób itd. Stąd przeszło także w zwyczaj powiedzenie, że Mestra ..stawała się” owcą, bykiem, ptakiem domowym itp. W ten sposób miał powstać mit o przynoszących korzyść przeobrażeniach dziewczyny, bg

Tbl in Lyc. 1393: Ov. Altt. VIII 739 n.; Ant. Lib. 17; Palaeph.

34.

META (Mrjra)-imię pierwszej żony Ajgeusa, z którą nie mógł mieć dzieci. Była córką Hoplesa. syna (ona. eponima jednego z plemion attyckich. bg

Apd. B*Ł III 15.6; Ath. XIII5561 Tzcl in Lyc 494; HdL V 66: E. łon 1575 ł

METABOS (Merofłoę)-w Eneidzie Metabos jest królem Wolsko w, pochodzenia etruskiego, który panował nad miastem Priveraum. Jest ojcem -* Kamilli, razem z nią został wygnany przez poddanych.

Serwiusz łączy imię tego barbarzyńskiego króla z nazwą eponima miasta Metapontu w Wielkiej Grecji. Według mitu greckiego ów Metabos miał być synem Alybasa (-* Metapontos). bg

Str. VI 265; Steph. Byz. *v. Metcncóvnov; Serv. in Vaj. Am XI540;

Por. V«g. Am XI540; 564; Hyg. Fab 252 (— Kamillus); Eust- in D. P.

368; EL Magn., p_ 579,29.

METANEJRA (Merćweipa) - żona króla Eleusis, Keleosa. Przyjęła Demetrę, wówczas kiedy bogini poszukiwała córki, i zatrudniła ją jako służącą (-* Ke-leos, Demeter, Demofon, Tryptolemos).

Metanejra uchodziła też czasem za żonę Hippotoona, attyckiego herosa, syna Posejdona i Alope, eponima szczepu ateńskiego Hippotoontydów. bg

h. Hom. in Cer. 101; 185 n.; Paus. 139,1 i 2; Apd. BibL 15, i; Norm.

XIX 80 n_; Ov. Fast IV 539.

METAPONTOS (Menbcoyroę) - heros, eponim miasta Metapontu w Wielkiej Grecji. W postaci barbarzyńskiej imię to brzmi — Metabos. Miasto Metapont miało ponoć niegdyś nosić nazwę Metabon.

Metapontos uchodził za syna Syzyfa i wnuka Eola; częściej jednak za przybranego ojca młodszego Eola i Bojo to sa. To on ponoć przygarnął Ame, córkę pierwszego Eola. wygnaną przez ojca, kiedy spodziewała się dziecka. Dla niej podobno wypędził swoją pierwszą żonę. Siris, którą odesłał do sąsiadującego z Metapon-

zbioru wina z kraju latyńskiego.jak również z własnych ziem. Ze swojej strony Eneasz miał uczynić taki sam ślub Jowiszowi. Złożenie przysięgi bogu okazało się skuteczniejsze i zarówno Turnus, jak i Mezencjusz zginęli. W bitwie tej tąjemniczo zniknął Eneasz-powołany między bogów, a po nim nastąpił jego syn Askaniusz. Obietnicy danej Jowiszowi dotrzymano, co zapoczątkowało święto zwane Vinalia, w czasie którego co roku składano Jowiszowi ofiarę z pierwszego zbioru wina.

Wersja przedstawiona przez Dionizjosa z Halikar-nasu jest wyraźnie odmienna. Po ślubie z La winią i wzniesieniu Lavinium Eneasz i Latinus musieli odpierać ataki Rutulów, dowodzonych przez Tumusa, siostrzeńca Amaty. W pierwszej bitwie zginęli Turnus i Latinus. Rutulowie wezwali wówczas na pomoc Mezencjusza i Etrusków, obawiających się założenia potężnego państwa tak blisko ich granic, u ujścia Tybru. Rozpoczęła się krwawa bitwa: już noc zapadła, a jeszcze nie nastąpiło rozstrzygnięcie. Spostrzeżono wówczas zniknięcie Eneasza, Askaniusz objął wtedy dowództwo, lecz Trojańczycy i Latynowie byli w trudnym położeniu. Askaniusz poprosił o warunki zawieszenia broni. Mezencjusz domagał się całej produkcji wina z latyńskiej ziemi. Wtedy Askaniusz ofiarował Jowiszowi wino kraju i korzystając z bezksiężycowej nocy, z pełnym sukcesem zaatakował. Zginął Lausus, syn Mezencjusza. Armia etruska wycofała się w nieładzie, a Mezencjusz dowiedział się równocześnie o klęsce i śmierci syna. Wtenczas on prosił o rozejm. Askaniusz przyznał mu swobodne przejście z resztą armii i od tego czasu Mezencjusz pozostał sprzymierzeńcem Latynów.

Wergiliusz ukazuje postać Mezencjusza w sposób bardziej złożony, sam mit natomiast upraszcza. Mezencjusz jest tu również królem Caere, którego poddani wygnali z powodu tyranii i który znalazł schronienie na dworze Tumusa. Walczy u jego boku razem ze swym synem Laususem. Obaj zostają zabici przez Eneasza. Ani razu Wergiliusz nie robi aluzji do obietnicy poświęcenia wina ziemi latyńskiej Mezencjuszowi lub Jowiszowi. Łatwo zauważyć, że w opowieści Wergiliusza tylko Mezencjusz jest wrogiem Eneasza, podczas gdy Etruskowie stoją po stronie Trojańczyków, a wobec tego Rzymu. Nie jest to przypadkowe - pamiętajmy bowiem, że to Mecenas miał krewnych etruskich, których przodkowie panowali nad etruskimi miastami, a sam był jednym z najbliższych przyjaciół Augusta. bg

Serv. in Veig. Aen. 1259; 267; IV 620; VI760; IX 742; Macr. Dl 5,10; Plin.XIV88;Ov.Fa* IV877n.;Liv. 11-3;D. H. I64n.;0 5;Str^Atn. VII647-817; VHI470 n.; IX 586 n.; X 768; XI1 a; lusda XŁOI1.10; D. C. fragm. 4, 1 b; Plu. Qu. Rom.. 45.

MEZOPOTAMIA (MeoonoTopfa) - personifikacja kraju o tej nazwie. Opowiadają, że była córką kapłanki Afrodyty i siostrą Tygrysa i Eufratu. Afrodyta obdarzyła ją przy urodzeniu wielką urodą. O jej rękę ubiegało się trzech młodzieńców; chcąc dokonać wyboru, zdała się na decyzję sędziego Bochorosa, znanego z uczciwości i prawości. Mezopotamia wręczyła młodzieńcom dary. Jednemu dała czarę, drugiemu zdjęty z głowy wieniec, trzeciego zaś ucałowała. To wydało się Bochorosowi najpoważniejszym dowodem miłości i zadecydował nś korzyść trzeciego. Jednak młodzi rywale nie pogodzili się z tą decyzją; podjęli walkę,

zginęli wszyscy trzej, a Mezopotamia pozostała dziewicą. bg

Por. Hetcber, Erotld tcrtplorts Graeci I 224.

MIDAS (MISaę) - król Frygii, bohater wielu ludowych opowieści. Do najbardziej znanych należała na przykład ta: pewnego dnia znalazł osamotnionego i śpiącego po zbyt obfitych libacjach Sylena. Kiedy bóg się obudził, Midas poprosił go o rozmowę i naukę mądrości. Sylen opowiedział wówczas historię dwóch miast, położonych poza granicami świata, a nazywającymi się, jedno Eusebes - Miasto Nabożne, a drugie Machimos - Miasto Wojownicze. Mieszkańcy pierwszego byli zawsze szczęśliwi i kończyli życie wśród śmiechu. Mieszkańcom miasta wojowniczego życie upływało pośród walk; rodzili się uzbrojeni. Oba ludy władały wielkimi królestwami i były bardzo bogate. Posiadały tyle złota i srebra, że szlachetne metale przedstawiały dla nich taką samą wartość jak dla nas żelazo. Pewnego razu mieszkańcy obu miast postanowili zwiedzić nasz świat Przebyli Ocean i dotarli do -» Hypeiborejczyków, jak wiadomo, najbardziej faworyzowanych przez los Śmiertelników. Widząc jednak ich żałosną sytuację, mimo której są oni uważani za najszczęśliwszych na naszym świecie, nie chcieli już iść dalej i zawrócili.

Taka była przypowieść Sylena o straconych złudzeniach przekazana Midasowi.

Istniała druga wersja spotkania króla z Sylenem. Owidiusz opowiada ją w Metamorfozach. Zabłąkany Sylen zasnął daleko od orszaku Dionizosa w górach Frygii. Znaleźli go wieśniacy, nie poznali i skrępowanego przywiedli do króla. Midas, niegdyś wtajemniczony w misteria, dostrzegł natychmiast, z kim ma do czynienia. Rozwiązał Sylena, przyjął z wielkimi honorami i wyruszył, by odprowadzić go do Dionizosa. Ów podziękował uprzejmie królowi i zaproponował w nagrodę, że spełni wyrażone przez niego życzenie. Midas natychmiast poprosił, żeby wszystko, czego dotknie, zamieniało się w złoto. Potem, kiedy bóg przychylił się do jego prośby, powrócił radosny do domu i przystąpił do wypróbowywania nowego dani. Wszystko szło dobrze do pory obiadowej. Ale gdy Midas chciał podnieść do ust kawałek chleba, ten stał się jedynie kawałkiem złota. Podobnie wino zamieniało się w metal. Wygłodzony i umierający z pragnienia Midas błagał Dionizosa, żeby odebrał mu ten zgubny dar. Dionizos zgodził się i powiedział mu, żeby poszedł umyć głowę i dłonie w źródle Paktolu. Kiedy Midas uczynił to, natychmiast stracił dar, natomiast wody Paktolu zachowały ziarnka złota.

Inną podobną opowieść daje Plutarch. Midas wyruszył odwiedzić daleką prowincję swego królestwa i zagubił się pośrodku pustyni. Ani kropli wody, by ugasić pragnienie swoje i swego orszaku. Przejęta litością Ziemia pozwoliła wytrysnąć źródłu. Ale tak sę złożyło, że z tego źródła zamiast wody wypływał potok złota. Pomoc była daremna Wówczas Midas ubłagał Dionizosa i ten zamienił źródło złota w bijącą fontannę, która otrzymała nazwę Źródła Midasa.

Midas odgrywa jeszcze rolę w micie Pana (albo Marsjasa) i Apollona. Błądząc po lasach, znalazł się na górze Tmolos, w chwili kiedy bóg góry rozsądzał spór między Marsjasem (albo Panem) i A półtonem. T molos ogłosił wyrok uznający zwycięzcą Apollona. Nie proszony, Midas oświadczył, że wyrok ten jest niespra-