IMG42 (4)

AKESTES

20

tradycja cna jesz ccc diun żonę Akastosa, Hippolytc Kreteis. córkę -« Kretcusa. os

n,f>! |«. u); |6;27. III 13, 3; 7; 8; A. R. I 326; 1224 i arhol.; Val.| FI. 1164 n ;464 n . Hy% /I4.H 103.273; Ov. Vrt VIII 306; l¹.uiv I II. I; III II. 16; V I'.4; Pi V 4, ss n ; V46 n. iarhol.;por.•tłiol. Ar. 'u 1063; Pi \ 3. 59; I. .U 732; />. II'¹ n . // XXIV 4681 schol.k ; Tm. m Lyc 17' l> S «V 93 n; por. W. Muinhardt. AMlke HW.; u ArAAw/a Berlin 1877. i 44 n.; Fnnr wyd Apd. II, I. 72 n. I.

AKESTES ■¹ AJGESTES

•A MS CAraę) - bóg rzeki o lej samej nazwie, w pobliżu Etny. Uchodził za syna boga italskiego Faunusa i nimfy Symaitis. Zanim został rzeką, kochał się w nimfie Gałatei. którą również kochał, beznadziejnie, cyklop Poliiem. Pory wozy i zazdrosny cyklop usiłował zmiażdżyć swego rywala bryłami skalnymi. Ale Akis przemienił się w rzekę, wymykąjąc się w ten sposób olbrzymowi, os    i

Ov. tfn XIII 790 n.; Serv. in V«|. Eci IX 39.

AKO.NTIOS (’Aioóvnov) - na wyspie Keos żył piękny młodzieniec, który należał do rodziny zamoż-j nej. choć nie szlachetnej krwi. Pewnego roku uczestniczył w uroczystościach świątecznych na Delos. Ujrzałl tam młodą dziewczynę w towarzystwie jej piastunki, która przybyła również odprawiać modły do bogów. Dziewczyna była tak piękna, że Akontios natychmiast w niej się zakochał. Nazywała się Kydippe. Była córką znanej osobistości, bawiącej wówczas przejazdem na Delos. Akontios śledził ją aż do świątyni Artemidy. Tam dziewczyna usiadła, podczas gdy odprawiano ofiarę. Wówczas Akontios zerwał pigwę i napisał na niej końcem noża następujące zdanie: ..Przysięgam na świątynię Artemidy, że zostanę żoną Akontiosa”. Następnie zręcznie rzucił pigwę w kierunku dziewczyny. Podniosła ją jej piastunka i podała Kydippe, która bezwiednie przeczytała na głos ten napis. Zrozumiawszy sens słów, które właśnie wypowiedziała, zarumieniła się i odrzuciła owoc daleko od siebie. Ale niechcący wypowiedziała formułę, która ją związała z Akontio-sem. A bogini była świadkiem jej przysięgi. Wkrótce Akontios powrócił do ojczyzny, gdzie pozostał tra-\v tony miłością do tej, którą uważał za swoją narzeczoną. Tymczasem ojciec Kydippe przygotowywał swojej córce ślub według swego wyboru; lecz gdy tylko rozpoczęły się uroczystości. Kydippe zachorowała tak nagle i tak ciężko, że musiano odłożyć uroczystość na później. Natychmiast dziewczyna wróciła do zdrowia. Ale trzykrotnie przy każdej próbie organizowania uroczystości ślubnej zapadała na tę tajemniczą chorobę. Wiadomość o tym wydarzeniu dotarła do Akontiosa, który przybył do Aten (gdyż Kydippe była Atenką) i co godzinę, dzień w dzień, dowiadywał się o zdrowie tej, którą pokochał.

W ten sposób jego uczucie było wkrótce na ustach całego miasta. 1 nie omieszkano sądzić, że zaczarował on dziewczynę. Ojciec jej poszedł do Delf zasięgnąć rady wy roczni i bóg ujawnił, że Kydippe związana jest przysięgą, a gniew Artemidy karał ją za każdym razem, gdyż była bliska krzywoprzysięstwa. Dowiedziawszy się w ten sposób prawdy, ojciec zebrał informacje o rodzinie Akontiosa. która nie wydała mu się wcale niegodna związku z jego rodziną, i wkrótce szczęśliwe małżeństwo wynagrodziło podstęp młodzieńca (— również Hermochares). os

Ov. Her. XX i XXI; Tria. BI 10.73 ¹4 Ant. Łib. I: Phi. Omaett Gr. 27;

por llulinutnn, MyiMogtt, II,a, 119 n.; DUlbey. De Colłimachi Cydimpa, I .eipzig 1663.

| A KRISJOS CAKp(oioę) - Abas, król Argos, syn Lyn-kctisa i Hypcrmestry, miał dwóch synów, bliźniaków: Projtosa i Akrisjosa (tab. 31). Obąj synowie, w których odżywała wieczna nienawiść ich przodków. Ajgyptoso i Danaosa, bili się z sobą już w łonie matki i, gdy dorośli, nienawiść ich nie zmniejszyła się. Wypowiedzieli sobie wojnę, aby przekonać się, komu przypadnie tron Argos, który ojciec, umicrąjąc, zostawił im w spadku. Opowiada się również, że właśnie podczas tej wojny wymyślono stosowanie okrągłych tarcz, które miały przed sobą taką karierę w sztuce militarnej starożytności. Wreszcie po długiej walce Akrisjos pokonał brata i wypędził go, a ten udał się do Lykii, gdzie ożenił się z córką króla Iohatesa, Anteją, którą poeci tragiczni nazywąją Steneboją. lobates na czele armii lykijskiej wprowadził Projtosa do Argolidy i osadził go w Tiryn-sie. który dla niego cyklopi umocnili kamiennym murem olbrzymich rozmiarów. Wówczas obąj bracia ^zdecydowali się zawrzeć układ, na mocy którego Akris-[jos panował w Argos, a Projtos w Tirynsie. W ten sposób królestwo Argolidy zostało podzielone na dwie równe części.

Akrisjos miał córkę Danae, którą urodziła mu jego [żona Eurydike, córka Lakedąjmona. Ponieważ pragnął mieć syna, zwrócił się o poradę do wyroczni, która

_'oznajmiła, że jego córka mieć będzie na pewno syna, ale

ten syn go zabije. Wówczas to Akrisjos, aby uniknąć spełnienia się słów wyroczni, kazał zbudować podziemną komorę z brązu, gdzie zamknął Danae i trzymał ją pod pewną strażą. Pomimo to jednak Danae została uwiedziona. Jedni twierdzą, że przez swego wuja Projtosa, inni (i to znaczna większość), że przez Zeusa, który pod postacią złotego deszczu przedostał się przez szczelinę w dachu w łono dziewczyny. Gdy Akrisjos dowiedział się, że Danae została uwiedziona, nie chciał wierzyć, że stało się to za sprawą boską, i zamknął córkę wraz z dzieckiem w skrzyni, którą puścił na morze. Syn ten nazywał się -¹ Perseusz. Wyrzuconego przez fale na wybrzeże na Serifos przygarnął Diktys. Perseusz dokonał później wielu bohaterskich czynów. Ale pewnego dnia zapragnął ujrzeć swego dziadka Akrisjosa i w tym celu, wraz z matką i żoną Andromedą, powrócił do Argos. Akrisjos dowiedziawszy się, że Perseusz gotuje się do odnalezienia swego dziadka, obawiał się, aby nie spełniła się przepowiednia i wyjechał do Larissy, do krainy Pelazgów w Tesalli, na drugim krańcu Grecji, równie daleko od Serifos i od Argos oraz daleko od drogi prowadzącej z jednej miejscowości do drugiej. Otóż zdarzyło się, że w Larissie król Teutamides urządzał igrzyska na cześć swego ojca i Perseusz przybył tam jako zawodnik. Kiedy rzucał dyskiem, zerwał się gwałtowny wiatr i nieszczęśliwie zniesiony z toru dysk rzucony przez Perseusza uderzył Akrisjosa w głowę i zabił. Perseusz zorientowawszy się, że przepowiednia mimo wszystko się spełniła, pochował Akrisjosa poza miastem i powrócił do Argos, os

Apd. BibL 112.1 n.; II 4.4;por. schol. in E. Or. 965 i in A. R IV 1091; I 40; Paus. II 16.2; 4; 23, 7; Hyg. Fab. 63.

21

wyzwanie Romulusa i w obecności obu armii odbył się pojedynek obu przywódców. Akron został zabity przez Romulusa, który mu zabrał zbroje i ofiarował ją Jupiterowi Feretrejskiemu na Kapitolu. Stąd pochodzi zwyczaj spolia opima. os

Plu.Pont 16:Liv.Ha,D. H. II34; Val Ma* 1112,3;Flor .ll.ll.Sm. In Vo|. A en, VI 8S9.

AKTAJON (Aicratcoy)- A ri staj os, syn Apollona i nimfy Kyrene, miał ze związku z Autonoe, córką Kadmosa, syna Aktajona, którego wychowywał centaur Chejron. Nauczył go myślistwa. Pewnego dnia na Kitąjronie Aktajon został pożarty przez własne psy. Podaje się różne wersje tej śmierci. Jedni twierdzą, ze został w ten sposób ukarany przez Zeusa za to, że usiłował mu wydrzeć miłość Semele. Większość jednak autorów przypisuje to gniewowi bogini Artemidy, niezadowolonej z tego, że Aktajon zobaczył ją, gdy kąpała się nago w źródle. Bogini przemieniła go w jelenia i doprowadziwszy do wściekłości pięćdziesiąt psów, które należały do sfory Aktajona, poszczuła je na niego. Psy pożarły go nie rozpoznawszy, a następnie daremnie poszukiwały go po całym lesie, który wypełnił się ich skowytem. Trop zawiódł je aż do jaskini centaura Cbejrona, a ten, aby je pocieszyć, stworzył posąg na podobieństwo Aktajona. os

Hes. Th. 977; Apd. Bibl Dl 4,4; Hyg. Fab. 181; Nona V 287 a; Ov. Met. m 131 n.; Fulg. m 3; Paus. 144,8; IX 2,3; E Ba. 337; D. S. IV 81. Por. S. Reinach, w: C. M. R. DI, s. 24-53. Por. W. Nestle, *A.R.W. 1936, s. 248 a.

AKTOR CAktcdp)- 1. Heros tesalski, przedstawiany niekiedy jako syn -» Myrmidona i Pejsidike, jednej z córek Eola, niekiedy jako Lapita, syn Forbasa i Hyrmi-ne, córki Epejosa (tab. 23), niekiedy wreszcie jako syn Hyrmine i Heliosa. Według tej ostatniej wersji jest on wówczas ojcem Augiasza (tab. 14). Co do jego potomstwa, podania różnią się nie mniej niż w wypadku jego rodziców. Raz jest on uważany za ojca Menojtiosa i wobec tego za dziadka Patroklosa (-* Menojtios i Ajgina), a raz uchodzi on za „uczłowieczonego” ojca Molionidów: Eurytosa i Kteatosa (— Molionidzi) oraz dynastii Elidy (-» Talpios). Podobnie jak wielu herosów tesalskich ma on, widać, swój peloponeski „odpowiednik”.    »

Aktor panował w Ferąj, w Tesalii i do niego to przybył Peleus, gdy wypędzony przez ojca za zabicie Fokosa szukał kogoś, kto zechciałby go oczyścić. Aktor się zgodził, zatrzymał go u siebie, a po śmierci zostawił mu w spadku swoje królestwo. Według tej wersji Aktorowi przypisuje się syna -* Eurytiona³, który uczestniczył w polowaniu kalydońskim, oraz córkę Filomele.

2. Inny Aktor, z Orchomenos, jest potomkiem Frik-sosa (tab. 33). os

1. Apd. Bibl I 7. 3; 8, 2; Schol. ia A. R. I 558; IV 816; D. S. IV 72.

ALALKOMENEUS (’AAaAKopćvBuę)- heros uważany za założyciela miasta Alalkomenaj w Beocji. Przypisuje mu się wprowadzenie „hierogamii” Zeusa i Heiy,.tzn. uroczystości religijnych, przedstawiających zaślubiny bogini z bogiem. Opowiadano bowiem, że bogini/Hera, zdradzona przez Zeusa, przyszła poskarżyć-się na niewierność męża Alalkomeneusowi, któremu powierzono wychowanie Ateny. Wtedy Alalko-

Al. ET ES

meneus poradził Herze, aby dała zrobić twój posąg z drzewa dębowego i kazała go obnosić w uroczystym orszaku, jak podczas uroczystości zaślubin. Bogini tak uczyniła, zapoczątkowując w ten sposób święto zwane „świętem Dodała”. W wierzeniach ludu rytuał ten uważano za odnowienie i odświeżenie boskiego związku oraz przywrócenie mu trwałości poprzez magię,.sympatyczną”, os

hm. IX 33, 5; Steph. Byz. i v.; Schol ia IIIV 8; Plu. Dt Datdalls Plataeeitslbiu (u Eus. Praep. rv 3, I n. i 3, 8).

ALEBION (’AXep(cov)- Alcbion i Derkynos, synowie Posejdona, żyli w Ligurii i, gdy Herakles przechodził przez ten kraj ze stadami wołów, które sprowadzał na powrót ze swej wyprawy przeciw Geryonowi, usiłowali mu je ukraść. Ale obydwaj złodzieje zostali zabici przez Heraklesa (-* Ligys). oj

Apd. Bibl II 5.10; Meta II3,78.

ALEKSANDER - PARYS

AŁEKTRYON fAAaictpu<bv) - podczas swego romansu z Afrodytą Ares postawił na czatach człowieka, imieniem Alektryon (Kogut), którego zadaniem było sygnalizować zbliżanie się świtu. Pewnego ranka Alektryon zaspał i w ten sposób Słońce przyłapało oboje kochanków i pośpieszyło donieść o tej przygodzie Hefajstosowi, mężowi Afrodyty. Wówczas Hefajstos zdecydował się przygotować zasadzkę na niewierną żonę i przyłapać ją na gorącym uczynku (-» Afrodyta). os

EusL in Horn. 1598,61.

AŁETES CAMjTiię) - 1. Po ojcu -* Hippotesiebyłon prawnukiem Heraklesa. Ze strony matki byt potomkiem Iolaosa, bratanka Heraklesa (tab. 31). Imię jego, oznacząjące „Tułacz”, zostało mu nadane przez ojca, gdyż urodził się on w czasie wędrówek potomków Heraklesa, wówczas gdy Hippotes, skazany za zabójstwo ha zesłanie, wędrował od miasta do miasta (-» He-raklidzi). Osiągnąwszy wiek dojrzały, zapragnął zawładnąć Koryntem i wypędzić Jończyków oraz potomków Syzyfa, którzy tam panowali. Przed dokonaniem tego udał się po poradę do wyroczni w Dodonie, która mu obiecała zwycięstwo, ale pod dwoma warunkami: że ktoś mu ofiaruje bryłkę ziemi korynckiej i że zaatakuje on miasto „w dniu, w którym będzie się nosiło wieńce”. Pierwszy warunek został spełniony, gdy Aletes prosząc o chleb pewnego mieszkańca Koryntu, wyśmiany, dostał jedynie bryłkę ziemi. Aby spełnić drugi warunek, wyruszył przeciw miastu w dniu, w którym mieszkańcy obchodzili święto zmarłych i wszyscy zgodnie ze zwycząjem nosili wieńce. Aletes potrafił przekonać córkę króla Kreona, aby mu tego dnia otworzyła bramy miasta. Obiecał jej małżeństwo. Dziewczyna przystała na tę obietnicę i wydała mu miasto.

Następnie Aletes przedsięwziął wyprawę przeciwko Atenom. Wyrocznia obiecała mu bowiem, że odniesie zwycięstwo, jeśli pozostawi przy życiu króla Aten. Ateńczycy, znając tę przepowiednię, przekonali swego króla -* Kodrosa, który miał siedemdziesiąt lat, aby się poświęcił dla swego ludu. I tak przedsięwzięcie Aletesa spełzło na niczym.

1

AKRON - król sabińskiego miasta Caenina. Po porwaniu Sabinek był on pierwszym, który podjął działania wojenne przeciwko Romułusowi. Przyjął