IMG 02

być albo coraz bardziej napastliwy wobec kolegów (koleżanek), wyrównuje swe niepowodzenia w nauce • bawieniem lub rozśmieszaniem klasy, tłumaczy sposób swego zachowania powodami niewiarygodnymi, .staje się arogancki w kontaktach z nauczycielami, wagaruje bądź też bywa nadmiernie zahamowany, apatyczny lub zaczyna fantazjować (Jarosz M., 1983, s. 146— —153). Często więc poddaje się takim mechanizmom obronnym, jak agresja, kompensacja, racjonalizacja, regresja, represja czy marzenia na jawie (por. Łobocki M., 1968).

W każdym razie niepowodzenia szkolne najczęściej wyprzedzają na długo, a niekiedy również w bardzo krótkim czasie, pierwsze oznaki -poważnych trudności wychowawczych. Można więc powiedzieć, bez ryzyka pomyłki, że niepowodzenia .w nauce są zwykle wstępnym ogniwem procesu nieprzystosowania społecznego. Istnieją na to liczne dowody w postaci badań naukowych przeprowadzonych zarówno w naszym kraju (por. m.in. Batawia S., 1958; Żabczyńska E., 1974), jak i za-granicą (por. Glavin J. P. i inni, 1971, s. 86; Kossakowski A. i Otto K., 1967, s. 147; Schumacher G., 1971, s. 84).

Z drugiej strony — co warto w tym miejscu podkreślić — usunięcie lub zmniejszenie braków w osiągnięciach szkolnych uczniów nieprzystosowanych społecznie redukowało z czasem przejawiane przez nich zaburzenia w zachowaniu. Prawidłowość tę udowodniono eksperymentalnie, tj. w warunkach specjalnie udzielanej im pomocy w przezwyciężaniu trudności w nauce (por. Ayllon T. i inni, 1972; Glavin J. P. i inni, 1971; Winett R. A. i Roaeh A. M., 1973). Udowodniono także, iż działając w kierunku odwrotnym, tzn. podejmując świadome działania w celu przezwyciężania trudności wychowawczych, uzyskuje się w efekcie coraz to lepsze wyniki w nauczaniu (por. Kaufman K. F. i (VLeary K. D.. 1972).

ftsddbnie jak trudno byłoby zgodzić się z prostą (bezpośrednią) zależnością nieprzystosowania społecznego od niskiego poziomu sprawności umysłowej, tak samo nie sposób uznać za słuszne twierdzenie. II iloraz inteligencji jest wielkością stałą i ctfcosi-cśt odziedziczoną po przodkach lub predyspozycją wrodzoną w golowe) postaci ZSkłoda Hę tu mylnie, że inteligencjo jest alosiywcsoInsL. Prsocsą temu wyniki bodań takich uczonych, jdc