IMG 18

sposób banalny i niedostatecznie pogłębiony; zabiega raczej o wyznawców i zwolenników głoszonych idei niż o rzeczników i bojowników, umiejących racjonalnie uzasadniać prawdziwość swych stanowisk. Taki nauczyciel zadowala się jedynie słowną deklaracją uczniów na rzecz przekazywanych im idei, bez ko* nieczności szukania ich potwierdzenia w praktycznym działaniu społecznym, moralnym, ideowym itp.

Wymownym przykładem instrumentalnego traktowania uczniów w procesie nauczania i wychowania jest niewątpliwie także wszelki nadmiar kontroli poczynań uczniowskich, dokonywanej zwłaszcza w sposób nader formalny. Przede wszystkim rodzi ona ogólną nieufność, a w podtekście zakłada możliwość wyłamywania się spod obowiązujących norm życia szkolnego. Skoro bowiem poddaje się pewne zachowania ścisłej kontroli, dlaczego więc nie można by spróbować postępować wbrew istniejącym zakazom. Ponadto „kontrola jak pisze W. Łukaszewski (1984, s. 496) — pozbawia człowieka poczucia bezpieczeństwa, rodzi lęk, podejrzliwość, skłania do ucieczki z nurtu życia społecznego, wymusza bierność społeczną”. Nierzadko kontrolę nad uczniami rozciąga się na wszystkie niemal dziedziny ich żyda i pracy, nie wyłączając z tego spraw całkowicie osobistych i poufnych, a niekiedy również intymnych. Oczywiśrie, funkcjonowanie szkoły jako instytucji powszechnego kształcenia i wychowania byłoby niemożliwe bez jakiejkolwiek kontroli. Dlatego mówi się tu — co warto raz jeszcze podkreślić — o jej nadużywaniu i przeprowadzaniu zgodnie z mocą sztywnego paragrafu, nie zaś w wyniku odczuwanych powszechnie potrzeb w tym zakresie. Toteż zbyteczna i szkodliwa wydaje sdę kontrola poczynań uczniowskich, o których wiadomo, że są w przeważającej mierze wykonywane i nie ma potrzeby nieustannego ich kontrolowania, skoro można polegać na uczniach, którzy i tak nie zawiodą.

Postulat podmiotowego traktowania uczniów nie wyklucza zupełnie —- rzecz jasna — również instrumentalnego do nich podejścia. Widać to na przykładzie omówionej wyżej kontroli Podobnie pewne oznaki autorytaryzmu i manipulacji w mknie wydają ką nieodzowne w warunkach choćby ogólnego rozprężenia tycza uh nl nr go Niemniej należy zdawać tobie oprawę, iż

as