IMGG13 (2)

dla oryginalnych łupów! — Te mięśnie wplecione w martwą materię stanowią świat, którym długo mogłaby żyć poezja, gdyby umiała go odtworzyć.

I tu jest środek sprawy. Nie temat należy krytykować, lecz jego obróbkę. Nie motyw, lecz jego realizację. Chodzi o to co nasi poeci umieją uczynić z pracy jako motywu tematowego.

Odpowiedź w> pada niestety ujemnie. Z żalem trzeba stwierdzić, że poza kilku utworami całość tej produkcji poetyckiej płytką falą rozlewa się po piasku. Gubi ją jej monotonia, monoc lirom i a, monologia i w ogóle jakieś nieprzerwane mono. O piekarzach mówi ta poezja to samo co o górnikach, w pieśniach pracy to samo co w pieśniach bezrobocia. Nie wnika w nic, nic nie odkrywa, nic dla poezji nie zdobywa, nic nic zdobywa w poezji.

Niech mi tych słów nic biorą za złe autorowie. Zdolności, jakie wśród nich zauważam, przejmują mnie żalem do nich, żalem za zmarnowanie tylu niezwykłych sposobności twórczych, i choćbym za winy nie ich winił wyłącz* nie, choćbym ich grzechom umiał znaleźć właściwych sprawców, choćbym przyczynę zła widział w ciężkich warstwach idej gniotących im czaszki swymi błędami, to i tak wynik, przed którym stoję, jest tylko tym czym jest.

Sztuka proletariatowi

Przyjmować historyczną drogę proletariatu, przyjmować jego walkę i jego zwycięstwo, dobrze, lecz w takim razie artysta musi dawać się proletariatowi.

1

Tworzy ć dla robotnika? Owszem, to też. Sztuka dawałaby w tym wypadku jadło artystyczne, ugotowane zgodnie z apetytem i żołądkiem dzisiej* szego robotnika. Decydującym motywem byłaby wola opanowania umysłu robotniczego, zamiar dostarczenia robotnikowi wzruszeniowego pokarmu bez wytrzebiania w nim uczuć klasowych. Każdy temat, od nogi stolowęj

aż do rewolucji, jest tu na miejscu, o ile trafia do robotnika. Analogia między literaturą pisaną dla robotników a literaturą pisaną dla dziecinatychmiast unaocznia drogę pracy. Jak literatura dla dzieci wychodzi z obserwacji psychiki dziecięcej, do tej psychiki dostosowuje się i rezygnuje ze wszystkiego czego ta psychika nie przyjmie, tak samo odnieść się musi do psychiki robotniczej literatura dla robotnika. Realizacje jej mogą każdorazowo podlegać dyskusji, oczywiście, ale niechby już raz dyskusja o sztuce proletariackiej, uporządkowana i ustalona w głównych punktach, ze środkowała pewne sprawy, by je dokładnie ukonturować, osadzić i zbadać. Każdy mógłby wzdąć dyskusję wynikami własnych doświadczeń, próby udane uniosłyby się w górę, wynurzyłyby się propozycje prób nowych.

Pomyłki są potrzebne, bo oczyszczają drogę. Do takich pomyłek zaliczyć należy u nas realizacje kilku poetów, którzy mówią o poezji dla robotnika, lecz w robocie swej z wyobraźni i uczuciowości robotnika nie wychodzą i złudnie usiłują sprawdzać walory swych utworów nic w akustyce sal robotniczych, lecz w zgoła inaczej drgającym powietrzu uniwersytetów i klubów. Pomyłki ujawnione oczyszczają drogę.

2

Sumienie musi choćby raz uderzyć kolcem o pierś pisarza, który solidaryzuje się z proletariatem, a dla niego nie pisze, choćby raz musi w nim buchnąć spór między obowiązkami, starcie między obowiązkiem wobec pisarstwa a obowiązkiem wobec robotnika. Rozumiem te kolce sumienia, znam konflikt, który wydłubują ich ostrza, rozumiem to i znam, bo sam przez to przechodziłem, i tak długo nie znalazłem spokoju, jak długo nie znalazłem szturmu, który ten konflikt łamie. Łamie się ten konflikt szturmem oczu. Wystarczy dostrzec, ie dzieło może nie być tworzone dla robotnika, może nawet nie być dlań zrozumiale, a Jednak może wspierać cel robotniczy.

135