IMGI94 (3)

W proponowanej formule chciałam zaakcentować, że również osobowość wychowawcy musi ciągle się rozwijać, że i on „staje się*’, dorasta do zadań, które ma wykonać. Zamknięty „świat w sobie” w instytucjach wychowawczych demoralizuje również wychowawców, którzy popadają w rutynę i obojętnieją na osobiste sprawy wychowanków, traktując ich tylko jako przedmiot wychowania. Dystans między nimi a ich pupilami, niezależnie od wieku, wyraźnie się dzisiaj zmniejszył. Wprawdzie ciągle wychowawca kieruje wychowaniem, ale może dokonać tego jedynie z pozycji współpartnera. poszukując razem z wychowankami twórczych rozwiązań. Organizacja i planowanie pracy w instytucjach wychowawczych mają dzisiaj wiele słabych stron i zamiast stymulować inicjatywę wychowawcy, podporządkowują go rygorom administracyjnym.

3. WIELOWYMIAROWOŚĆ CELO W I WYNIKÓW WYCHOWANIA

Zależnie od przyjętej definicji wychowania różnie można ujmować .jego cele. Pod wpływem pedagogiki osobowości próbowano określać wzory osobowe, w oderwaniu jednak od całokształtu warunków życia, bez powiązań z charakterem kultury, w której miały być realizowane. Jak pisał B. Suchodolski, pedagogika osobowości, interesując się jakością człowieka, zaprzeczała wartościom świata realnego, które z kolei doceniała pedagogika przygotowania do życia, podkreślająca konieczność zaspokojenia potrzeb społecznych. Pisano wówczas nie o idealnej osobowości, lecz o wzorach zachowania, rolach społecznych, przygotowaniu do pracy i działalności w wielkich grupach społecznych, zwracając przy tym uwagę na procesy selekcyjne, które dokonywały na rófaiych szczeblach edukacji, różnią-cych karierą społeczną wychowanków.

Ujęcie systemowe, jakiego wymaga pedagogika reform społecznych, nie pomijając zagadnień rozwoju osobowości, ujmuje rozwój ludzi w związku z rozwojem świata przez nich tworzonego, charakteryzując relacje: rozwój społec ze ństwa-eoc ja lizać ja-roswój systemu oświaty'!' wycliuwffftla-roewój osobowości. Relacje te nie dają się uchwydć za pomocą jednego wńainika, dlatego też proponuję wielowymiarowe ujęcie celów i wyników wychowania. Cele ogólne i ich realizacja układają się w całe łańcuchy celów szczegółowych i dokonują się jednocześnie na kilku płaszczyznach. W zasadzie pomiary osobowości, pozwalające określić, jakim człowiekiem się ona staje, są jeszcze nieosiągalne przy dzisiejszym stanie wiedzy. Pomiary rozwoju zdolności, zainteresowań czy postaw nie upoważniają do określenia jakości. Plastyczność struktury osobowości, procesy integracji, które zachodzą w różnych strefach życia osobowego, a jednocześnie szybkie zmiany warunków życia społecznego utrudniają przewidywanie, na jakiego człowieka wychowanek wyrasta. Współczesne teorie osobowości nie pozwalają na wygodną hipotezę, że pewne rysy charakteru będą się stopniowo utrwalały i że odpowiedni rejestr takich cech mógłby stanowić szczegółowe cele wychowania.

Osobowość, jako struktura regulująca swój stosunek do otoczenia, jest ciągle zależna od tych działań, które świat zewnętrzny proponuje, od stosunków i zależności, które narzuca. Rozwój własnej aktywności, integracja wewnętrznych sił osobowości pod wpływem rozwoju sieci poznawczej, wybór aspiracji życiowych mogą sprawiać wiele, trudnych do przewidzenia, niespodzianek.

125