IMG�04

fr > ł<pn dotychczasowym d»*świa« leżeniem. Może również, pod wpływem B/yak anyt h informacji, wprowadzać istotne zmiany w organizacji nabytego rloświark zenia S Kowolik | i bit f | informacje łc ł rak luje juko wskazówki do-•iitm/pinc człowiekowi, / których może on skorzystać, bądź icź nic. fukośl życia psychicznego będzie tym większa, w im większym stopniu informacje pere.epcyjne będą angażować procesy psychiczne człowieka do rozbudzania jego sfery przeżyć Poziom jakości Życia jest wynikiem zderzenia się ze sobą zewnętrznego oloezenia człowieka z posiadanymi przez niego możliwościami poznania tego otoczenia.

W sposobach ujmowania jakości Życia widoczne jest zatem przenoszenie akcentu / koncentracji na warunkach Życia do szeroko pojętego życia psychicznego R I . Nchalock [1994] jakość życia ujmuje jako zjawisko subiektywne oparte na spostrzeganiu róZnych wymiarów doświadczeń życiowych, z uwzględnieniem obiektywnych warunków życia oraz na spostrzeganiu osób znaczących. Do czynników jakości życia w jego koncepcji zalicza się: życie domowe i społeczne, zajęcia (kompetencje) i funkcjonowanie zdrowotne.

R. Ycenhown [1991] proponuje klasyfikację dobrostanu uwzględniającą dwa wymiary jakości życia: zakres i rodzaj kryteriów stosowanych do oceny W wymiarze zakresu znajdują się pojęcia dotyczące dobrostanu jednostki (imiivitiuol wetUbeing), pojęcia dotyczące dobrostanu społeczności (collecti-»v nrfl-being), a także pojęcia dotyczące zarówno dobrostanu jednostki, jak i społeczności (ntixed conceptions). W ramach każdego z tych pojęć R. Ve-enhoYcn wyróżnia ogólny dobrostan i jego szczegółowe aspekty obejmujące rożne sfery życia. Drugi z wymiarów, jakim jest rodzaj kryteriów oceny do-brostanu, uwzględnia oceny obiektywne - dotyczące poziomu życia, obiektywnych warunków i właściwości jednostek lub społeczności, oceny subiektywne opisujące stosunek jednostek i społeczności do różnych jego sfer, czyli oceny, opinie i odczucia jednostek lub społeczności oraz oceny mieszane obejmujące obiektywne warunki, właściwości jednostek i społeczności oraz ich subiektywne oceny.

M Woźnicz.ka [2008] podsumowuje tendencje interpretacyjne dotyczące jakości życia, zestawiając opisowe kategorie analityczne przedstawiane w badaniach szczegółowych. W ujęciu psychologicznym kategoria jakości życia wyrażana jest za pomocą wskaźników o arbitralnym charakterze. Do głównych wskaźników zalicza się tu:

l) Wskaźniki pragmatyczne, takie jak stopień wyżywienia, stan zdrowia, poziom opieki zdrowotnej, poziom usług edukacyjnych, wykształcenie, sytuacja rodzinna, poziom dochodów, wolność obywatelska, częstotliwość chorób, współczynnik przestępczości.

2) Stricte psychologiczne wskaźniki jakości życia - stopień zaspokojenia po* trzeb, czynniki warunkujące zaspokojenie potrzeb oraz stopień realizacji celów życiowych.

Jakość życia można postrzegać także z szerokiej perspektywy, odwołując się do kultury, ideologii, a także do religii oraz z perspektywy wyznaczonej przez daną teorię naukową. Niewątpliwie nic jest to zjawisko jednorodne. Pogłębione badania nad jakością życia człowieka zaczęto podejmować dopiero w drugiej połowic XX w. W psychologii klasycznej termin „jakość życia" nie był używany wprost. Został on zaadaptowany z języka potocznego, z filozofii (Arystoteles, Platon) oraz z techniki. Używany jest zawsze wtedy, gdy należy opisać cele, którym ma służyć psychologia. W dziedzinie tej stosowany jest jednak ostrożnie, ze względu na jego nieostrość i negatywne konotacje. Jakością życia interesują się przede wszystkim klinicyści.

Założenie o konieczności powiązania jakości życia z kontekstem społecznym jest obecne w definicji M. Wallden [za: Jabłkowski 2008, s. 83]. „Jakość życia ma dla jednostki charakter subiektywny i normatywny, a jest ona wyznaczana przez zakres, w jakim jednostka może realizować swe potrzeby i dążenia (...). Istotną częścią jakości życia są warunki życia. W przypadku jednostki na warunki te składa się fizyczne i kulturowe otoczenie (środowisko), środki, jakie ma ona do dyspozycji, oraz społeczne szanse zaspokojenia swych potrzeb i dążeń”. Jakość życia wyznaczana jest przez kontekst subiektywnego wymiaru potrzeb, oczekiwań, motywacji i preferencji oraz obiektywny, czyli przez warunki fizyczne i społeczno-kulturowe. Zdaniem A. Walłis [za: ibid., s. 83]: „Jakość życia jednostki polega na zaspokojeniu jej materialnych i duchowych potrzeb oraz na osiąganiu pożądanych przez nią wartości w zakresie życia rodzinnego, zawodowego i osobistego". Przyjęcie powyższej propozycji oznacza, że rozważania o jakości życia powinny obejmować dłuższe okresy czasu. Ponadto na jakość życia składają się zarówno potrzeby materialne, jak i moralne, emocjonalne, estetyczne i intelektualne. Zgodnie z propozycją A. Wallis [za: ibid.], każda jednostka musi zaspokajać zespół potrzeb podstawowych, a jednocześnie posiada własne pole zainteresowań, możliwości i preferencje, które skłaniają ją do wyboru określonych wartości.

Nieco inaczej podchodzi do kontekstu środowiskowego J. Eyles [1990], który jakość życia i jakość środowiska ujmuje jako zamknięty relacyjny fenomen. Jego podejście ma charakter etnograficzny. Główne kryteria jakości życia stanowią: przychód, środowisko życia/dom, zdrowie, edukacja/wykształ-cenic, porządek społeczny, przynależność społeczna, rekreacja i wolny czas.