IMG�67 (2)

w

%

któty zwiększa ryzyko choroby i/lub związanych z nią problemów osobiw społot znyt h Zw howftnia nałogowe są często subiektywnie odczuwane inv ta kontroli frojawiają się pomimo świadomych wysiłków zmierzających (j₀ j_Ck *' wstrzymania lub ograniczania. lypowa jest natychmiastowa krótkotrwała nag^ ou\/ późniejsze szkodliwe i długotrwałe następstwa, Próbom zmiany tych zach*' woń (w wyniku terapii bądź z własnej inicjatywy) towarzyszy zazwyczaj yjjy^J współczynnik nawrotów” (opr. cyt. s, 224).

Nałoży zauważyć, że chociaż problematyka zachowań nałogowych jest od daw. na obecna w literaturze psychologicznej, to wciąż nie znajdziemy uzależnień beha. winralnych (czy jak proponuje Cierpiałkowska - niesubstancjalnych) jako jednostki nozologicznej w oficjalnych podręcznikach diagnostycznych zaburzeń zachowania DSMIV (Ał’A. 1994) i /CD-I0 (ŚOZ, 2000). Problematyka nowych uzależnień behawioralnych budzi wielki sceptycyzm specjalistów od zdrowia psychicznego, zachęcających do przeprowadzenia wnikliwszych i długotrwałych badań (np. Shaffer, Hall i Hilt, 2000). Stąd też wielu badaczy zamiast mówić o „uzależnieniu od inter

net u" skłania się do używania mniej kontrowersyjnego niż uzależnienie określenia, a mianowicie „problematyczne używanie intemetu" lub „patologiczne używanie internetu", czy po prostu „nadużywanie intemetu" (Young, 1998b; 1999; Beard i Wolf, 2001; Shapira i in., 2003; Morahan-Martin, 2005; Poprawa, 2006; 2007; Kaliszewska, 2007)

Ostatnie lata przyniosły wiele badań nad psychologicznymi uwarunkowaniami i mechanizmami omawianych problemów. Przede wszystkim dowodzi się, że nadmierne zaabsorbowanie aktywnością w intemecie silnie wiąże się z problemem sa-motności i depresyjności, pogłębiającą się izolacją społeczną oraz powiązanymi ? nimi trudnościami w podtrzymywaniu i realizowaniu realnych kontaktów interpersonalnych (Kraut i in., 1998; Young i Rodgersa, 1998; Davis, Flett i Besser, 2002; Sang-Min, Lee i Chang, 2003; Shapira, i in. 2003; Engelberg i Sjóberg, 2004; Batorski, 2004). Dowodzi się, że problematyczne używanie internetu wiąże się z wrażliwością na społeczne odrzucenie (lękiem społecznym) i trudnościami z, otwartą komunikacją interpersonalną, niską inteligencją emocjonalną i kompetencjami społecznymi oraz powiązaną z nimi nieśmiałością i zewnętrznym umiejscowieniem poczucia kontroli (Young, 1998b; Davis, Flett i Besser, 2002; Henne, 2003, Engelberg i Sjóberg, 2004; Chak i Leung, 2004; faprawa i Dulewicz, 2006). U osób nadużywających internetu stwierdza się silną tendencję do zwlekania i dys-' W pracy bąj jx>sługujemy się określeniem „problematyczne używanie intemetu" (PUI), ale rozumiemy je jako tożsame z innymi pojęciami funkcjonującymi w literaturze przedmiotu na określenie opisywanych problemów, PUI wydaje się najbezpieczniejszym na obecnym poziomie badań i najtrafniejszym okoleniem omawianych problemów, W przeciwieństwie do pojęć „nadmierne używanie” czy „nadużywanie” nie akcentuje tylko ilościowych kryteriów rozpoznawania, ale to co w tego typu zaburzeniach jest nąjistotniejsze, a mianowicie negatywne skutki nadużywania i psychologiczne uwikłanie podmiotu.

Oczekiwania efektów korzystania z internetu

trakcji w rozwiązywaniu zadań i problemów życiowych oraz skłonność do pesymistycznego przeżuwania myśli (mminacji). Często wiąże sk* to z ich brakiem pewności siebie, niską samooceną i niską samoakceptacją (Young, 1997; Davis, Flett j Besser, 2002; Kaliszewska, 2007). Wielu badaczy dowodzi, że osoby problematycznie używające internetu doświadczają silniejszego stresu życiowego niż osoby normatywnie (funkcjonalnie) korzystające z jego zasobów. Twierdzi się, że ucieczka w wirtualny świat, tych pierwszych, jest ich sposobem radzenia sobie z życiowym stresem oraz sposobem kompensacji niezaspokojonych potrzeb i osobowościowych deficytów (por. Young, 1998a; 1998b; 1999; Kraut i in., 1998; Dav»s, Flett i Besser, 2002; Wallace, 2003; Sang-Min i in., 2003; Henne, 2003; Engelberg i Sjóberg, 2004; Poprawa i Dulewicz, 2006; Poprawa, 2006; Kaliszewska. 2007). Badania Poprawy (opr. cyt.) ujawniły, źe osoby problematycznie używające internetu nie tylko doświadczają silniejszego stresu życiowego (braku poczucia kontroli nad wymaganiami własnego życia i osoby), ale mają wyraźne deficyty zasobów radzenia sobie ze stresem, wyrażające się znacząco niższym od normatywnie zaangażowanych użytkowników poczuciem koherencji.

Badania nad strukturą osobowości problematycznych internautów wskazują, że są to osoby małomówne, emocjonalnie zahamowane, skłonne do społecznego izolowania się, pozostawania w samotności, o wyższym poziomie lęku społecznego, większej wrażliwości i reaktywności emocjonalnej. Charakteryzuje się ich jako niekonwencjonalnych indywidualistów, polegających głównie na sobie, o wysoce rozwiniętym myśleniu abstrakcyjnym (Young i Rodgers, 1998; Jakubik i Popławska, 2002). Hornowska (2003) na podstawie badań przeprowadzonych na podstawie psy-chobiologicznej koncepcji osobowości Cloningera (1997) charakteryzuje osoby, których korzystanie z intemetu wymyka się spod ich kontroli, jako unikających szkody, o słabych umiejętnościach samokierowania i skłonności do współpracy, lękliwych, napiętych, nieśmiałych, zahamowanych, łatwo zniechęcających się, pesymistycznych, skłonnych do przebywania w samotności, mało energicznych i łatwo męczących się. Badania tej autorki dowodzą, że osoby ryzykujące uzależnieniem od intemetu potrzebują bardziej niż niezagrożeni wsparcia społecznego, ponadto są bardzo wrażliwe na krytykę i karanie, ale również praktyczne i mało sentymentalne, nie zawsze właściwie odbierają sygnały społeczne, są skłonne do zrzucania odpowiedzialność na innych, egocentryczne, niesolidne, skłonne do zwlekania w wykonywaniu obowiązków, słabo zintegrowane oraz skłonne do porywczości i bałaganiarstwa.

Nie można nie zgodzić się z poglądem Wallace (2003, s. 234), że „pewne psychologiczne przestrzenie internetu mogą być tak atrakcyjne i absorbujące, że skłaniają ludzi do intensywnego korzystania z sieci, a nawet jej nałogowego nadużywania". Weiser (2001) zakłada, że społeczne i psychologiczne efekty używania intemetu zależą przede wszystkim od gratyfikacyjnych funkcji, jakie jego wykorzystywanie pełni dla użytkowników. W swoich badaniach wyróżnił dwa rodzaje tych funkcji (czy motywów), pierwszy, to regulacja społeczno-afektywna (socio-affective regulation),