imh487

Schemat. Wpływ relacji z rodzicem sprawującym opiekę i nie sprawującym opieki nad dzieckiem na jego społeczną kompetencję

wobec dziecka (Weiss 1975; l łetherington, M. Cox, R. Cox 1978). Jej wpływ n,i dziecko analizowany jest dwuaspektowo — w kontekście stosunków dziecka z rodzicem nie sprawującym nad nim opieki w domu (pierwsza „ekwencja zmiennych — por. schemat na s. 50) oraz w kontekście jego rela-. )i z rodzicem-opiekunem (druga sekwencja zmiennych).

Wiodącym pojęciem w teorii stresu oraz w piśmiennictwie o rozwodzie, a zarazem centralną zmienną w modelu G.W. Petersona jest „defini-, |,i sytuacji". Termin ten określa stopień ważności, jaki członkowie rodziny pizypisują kryzysowi, i służy wyjaśnieniu ich względnej zdolności lub niezdolności do radzenia sobie z nim. Autor rozpatruje „definicję sytuacji" w odniesieniu do dziecka oraz sprawującego nad nim opiekę rodzica, któ-lym na ogół jest matka. „Jednostkowe definicje sytuacji" są — jego zdaniem - głównymi determinantami oddziaływania na dziecko rozwodu, pozwalającymi ustalić zarówno jego stopień, jak i kierunek (pozytywny, mubiwalentny, negatywny).

G.W. Peterson wprowadza rozróżnienie między natychmiastową reak-, ją załamania się dziecka, często występującą podczas przebiegu rozwodu („dramatyczna definicja kryzysu") a długofalowymi skutkami rozwojowymi rozwodu, znajdującymi odbicie w poziomie jego społecznej kompeten-, ji W takim ujęciu wycofanie się rodzica z życia rodziny wpływa na dalszy rozwój dziecka bardziej w sposób pośredni niż bezpośredni. „Definicja nyl nacji" pełni zatem rolę zmiennej interweniującej.

W modelu wyróżniono szereg czynników dodatkowych — zmiennych współzależnych, które mogą zwiększać podatność dziecka na stres rozwodowy bądź służyć jako źródło łagodzenia kryzysu (zależnie od poziomu ii li zmienności).

Pierwsza sekwencja powiązań między zmiennymi odnosi się do relacji dziecka z rodzicem nie sprawującym nad nim opieki. Wynika z niej, że upuszczenie rodziny przez ojca będzie powodowało negatywne konsekwencje dla rozwoju dziecka tylko wtedy, gdy odczuwa ono tę sytuację i piko traumatyczną.yl odwrotnie — skutki rozwodu mogą być ruezaiiważal- ^ nr lub interpretowane jako pozytywne, jeśli brak zaangażowania ze strony iiulzica dziecko odbiera mniej „dramatycznie" (Hill 1949; Hansen, Hill |0(>4; cyt. za Peterson 1982). Zmienne współzależne wyróżnione w tej sekwencji to: percepcja przez dziecko jakości małżeństwa rodziców przed i oz wodem;^jakość relacji między nimi po rozwodzie; przedrózwodowe kontakty dziecka, z rodzicem opuszczającym rodzinę; represyjność norm dolyczących rozwodu oraz wiek i płeć dziecka.

Trafna interpretacja przez dziecko jakości małżeństwa rodziców przed rozwodem wydaje się od początku przygotowywać je do kryzysu rozwodowego. Postrzeganie tego związku w sposób nieadekwatny pogłębia uraz psychiczny dziecka związany z rozpadem rodziny (Landis 1%0; Helhering ton, M. Cox, R. Cox 1978). Wskaźnikiem jakości relacji między byłymi mai