Kancelaria miasta Kazimierza pod Krakowem35 1802
2

160 MARIAN FRIEDBERG

160 MARIAN FRIEDBERG

kazimierskie” ⁰⁵. Za sprawowanie swych funkcji kancelaryjnych i archi walnych odpowiadał przed radą i przed lawą (z tytułu opieki nad księga mi ławniczymi i wójtowskimi). Był odpowiedzialny także przed pospól

pospólstwo kazimierskie wytoczyło szereg zarzu

tów przeciw pisarzowi Krzyżanowskiemu, i to skutecznie, gdyż pisai.. ten później uporządkował zaniedbane księgi.(Gdy pisarz był przez dłuż szy czas chory, musiano ze względu na potrzebę jego obecności na sądach powoływać zastępcę

[Pisarze miasta wchodzili nieraz po ustąpieniu ze swego stanowi ska w skład ławy albo wprost rady⁰⁷. Dopiero jednak w r. 1670 razem z doktorami wszystkich fakultetów otrzymali jako przywilej królewski prawo wyboru do rady bez poprzedniego sprawowania urzędu członka kolegium 12 mężów i ławnika ^GS."lW w. XVIII znamy pisarzy występujących równocześnie jako radni °⁹.

Pisarze miasta Kazimierza mimo licznych agend związanych ze swym stanowiskiem nie zadowalali się funkcją opieki nad kancelarią i aktami. Wzmianka z r. 1485 dowodzi, że jeszcze wówczas (podobnie jak w w. XIV i z początkiem XV) pisarz był równocześnie rektorem szkoły ⁷".

\Materiał źródłowy z w. XVII świadczy o pełnieniu przez pisarza czynności pełnomocnika prawnego miasta; nosił on równocześnie tytuł syndyka i pobierał osobną zapłatę~yratione causarum” lub „ratione syndika-tury”. Urząd syndyka był w Krakowie i innych większych miastach urzędem osobnym, zwanym zwykle w w. XV procurator causarum civi tatis, w w. XVI sindicus civitatis. W Kazimierzu zdaje się występować raz sporadycznie już w r. 1420, później jednak nie jest znany jako stanowisko osobne. (Dopiero około r. 1694 utworzono w Kazimierzu urząd

*^s O nominacji por. wyżej. — Wbrew cytowanemu dokumentowi z r. 1566 (.Prawa, przywileje... I, nr 207) można powątpiewać, czy pisarzem mianowani i zawsze mieszczanina kazimierskiego. Nawet w Krakowie bywały wypadki przyjęcia prawa miejskiego dopiero po objęciu urzędu pisarza. W r. 1567 przyjął ius civile krakowskie pisarz miejski Jan Grot (APKr: Archiwum m. Krakowa, rpis 1423, s. 126).— Prawo wyboru i zaprzysięgania pisarza miała rada stale aż do końca w. XVIII (rpis K 325, s. 545).

⁶⁶ Zarzuty przeciw Krzyżanowskiemu: rpis K 326, s. 183. — W r. 1750 na zastępcę chorego pisarza Tomasza Dunicza mianowano jego syna Józefa (K 411. s. 288—289).

⁰⁷ Tak np. w r. 1586 został radnym pisarz Jan Jędrzejowiez (rpis K 21, s. 319: Prawa, przywileje... I, nr 300).

⁶⁸ Jak zalecała odnośnie do ogółu mieszczan uchwała z r. 1588 (Prawa, przywileje..., II, nr 775). Przywilej z r. 1670 wydał król Michał zatwierdzając statut o wyborze radnych (tamże, nr 1286). W Krakowie pisarze otrzymali to prawo już dawniej (M. F r i e d b e r g, op. cit., s. 290).

^c> Rpisy K 48, s. 288—289, 312; K 694.

⁷⁰ Rpis K 7, s. 61.

ulyka odrębny od pisarza^, urza.d ten jednak nie utrzymał się długo, . i /. nie wymieniają go rachunki miejskie z początku w. XVIII. Stworzono go znowu z końcem tego stulecia: w r. 1789 syndyk Dobrzański wraz z prezydentem miasta jeździł na sejm w Warszawie⁷¹.

• lako pełnomocnik prawny pisarz jeździł w sprawach miasta m. in. do Warszawy na sejm, do Wieliczki z komisarzami, prowadził narady z ju-. .darni, zastępował miasto przed sądem królewskim w sporze z wielko-■ądcą W r. 1617, zyskiwał dla miasta korzystne wyroki i przywileje, jak ni nie bez przechwałki — zapisał kilkakrotnie jeden z pisarzy w la-•.ich 1611—1633 ⁷². Podnosiło to powagę pisarza i zapewne nie było bez korzyści materialnych, jak świadczą zapiski w księgach rachunkowych • asygnowaniu przez miasto dość znacznych sum gotówką na drogę do stolicy i wcale sute zaopatrzenie w wino albo wódkę i korzenie. ]Pani pisarzowa z rozkazu burmistrza pobierała zapomogi podczas wyjazdów mężu trwających trzy lub cztery tygodnie^Zdarzało się jednak inaczej . latach wielkiej biedy miasta: w r. 1712 pisarz otrzymał na drogę tylko 11) zł⁷³. Smutno skończyła się wyprawa pisarza Luteckiego na sejmik proszowski w r. 1653; porąbał go tam niejaki Dąbrowski (zapewne ,/Jachcie), i to tak dotkliwie, że miasto asygnowało cyrulikowi na leczenie' aż 100 zł⁷⁴.

'W niektórych sprawach, widocznie bardziej skomplikowanych, zwra-< ano się o pomoc do obcych prawników, płacąc jurystów grodzkich czy

^;l w dokumencie z r. 1420 jest wymieniony „Joannes syndico civis de Ka-/imiria” (Kod. Malop. IV, nr 1190). — W r. 1607 występuje „Andreas Surzycki - •> iidicus et notarius civitatis” (rpis K 763, s. 1). Dodatki za syndykaturę pobierał pisarz w i. 1619—1686 (por. niżej). Solarium osobnemu syndykowi oraz dodatek dla niego na Boże Narodzenie figuruje w budżecie za r. 1694 (K 592, s. 34, 36). — Mendyk w r. 1789: rpis K 221, s. 214—219, 295—296. — O syndyku krakowskim por. .? Ptaśnik, Miasta i mieszczaństwo..., s. 198—201.

Wyjazdy na_ sejm: rpisy K 581, s. 257; K 582, s. 72. — Wyjazdy do Wieliczki: K a 51, s. 254; K 582, s. 56, 60—63. — Narady z jurystami: K 561, s. 93, 99 (wydatki in wino wypite w czasie narad). — Spór z wielkorządcą: Prawa, przywileje...

ii, ; r 2051. — O zyskaniu przywilejów zapisano: „decreta--cura, promotione et

: idnstria honorati Joannis Pokorovii patricii et notarii Casimiriensis in victoria bii-nla” (rpis K 366, s. 199, por. też s. 186, 197).

^7:1 W r. 1619 na drogę do Warszawy 100 fl, na woźnicę 10 fl, na proces 8 fl, ;. •), dto 3 garnce wina (rpis K 561, s. 91). W r. 1670 był pisarz w Warszawie dwu-,.minie. Za drugim razem otrzymał na woźnicę i wino 34 zł, nadto kwotę 300 zł, / której wydał tylko 82 zł (K 582, s. 49, 67, 72, 79). — Wyjazd w r. 1699: K 597, 42, — Zapomogi dla żony pisarza: w r. 1670 najpierw po 1 zł 15 gr, potem po 4 zł : .'godniowo, w r. 1699 za 4 tygodnie 24 zł (K 582, s. 45—48, 70—72; K 597, s. 33). — Zasiłek na drogę w r. 1712: K 599, s. 154.

⁷¹ Sprawę zakończono ugodowo, napastnik zapłacił Luteckiemu 1200 zł (rpis K 577, s. 520).