Kancelaria miasta Kazimierza pod Krakowem35 1802
5

166 MARIAN FRIEDBERG

wypłaty hojniejsze, jak np. w r. 1686, kiedy jeden kancelarysta dostai na Wielkanoc złotego, a na Boże Narodzenie 18 gr. Podobnie jak z dodatków świątecznych, korzystali również podpiskowie czy podpisek z kwot wypłacanych przy rozrachunkach lonerskich; zapisywano tam uiszczenie podpiskowi 8, później 15 gr, to znów tej samej kwoty pod-piskom ^{1 2 3 4}.

Podpiskowie występują poza tym w księgach rachunkowych z racji otrzymania honorarium za wykonanie konkretnej pracy pisarskiej, np. ,,podpiskowi od pisania regestru 8 zł”, „podpiskowi co kontrakty pisał gr 12”, „kancelaryście od delaty 1 zł 15 gr”, „skribentowi od pozwu 18 gr”, „kancelaryście od pozwów, które pisał”. Wyjątkowo można się spotkać z zapiską: ,,vicenotario ex gratia dominorum fl. 1”. Rachunki miejskie mówią niekiedy także o przykrym obowiązku skrybów notowa nia zeznań przestępców, zapewne nieraz przy torturach. Za czynność t<; dostawał skryba, zwany czasem „notarius furum” lub "notarius male-factorum", parę groszy osobnej zapłaty⁸⁰.

jWobec braku stałych poborów i przyznawania podpiskom tylko dodatków świątecznych oraz zapłat specjalnych, główną podstawą ich utrzymania mogły być jedynie dochody z taks kancelaryjnych. Sytuacja materialna podpisków była przeto nader skromna?) Zdarzało się jednakże, że niektórzy z nich posiadali nieruchomości; w r. 1553 nie znany z nazwiska vicenotarius zapłacił 2 grzywmy czynszu za grunt dzierżawiony od miasta w Maźnikach ⁵.

Wzmianki źródłowe nie dają podpiskom jednolitej tytulatury, obok siebie występują bowiem nazwy vicenotarius, podpisek, kancelarysta, skribent. Niewątpliwie w Kazimierzu podpisek nie osiągał takiej pozycji, jak w Krakowie, gdzie otrzymywał on stałe salarium, gdzie tytułowano go drugim pisarzem (alter notarius), a w niektórych okresach przyznawano mu stanowisko prawie równe pisarzowi pierwszemu. W Krakowie vicenotarius (podpisek) jest stałym urzędnikiem w przeciwstawieniu do młodszych pisarczyków (amanuenses), w Kazimierzu to kancelarysta (skryba)?;

'(Niektórzy z podpisków kazimierskich, zapewne--dzięki-zdolnościom i “dobremu przygotowaniu zawodowemu, miewali poważniejsze znaczenie. Niekiedy zaopatrywali oni sporządzony odpis swoim nazwiskiem i tytułem, to znów, nie chcąc zostać anonimem, umieszczali swoje nazwisko i ki karcie tytułowej prowadzonej przez nich księgi, zresztą w sposób i , skrętny. Zdarzało się, że podpisek (w zastępstwie pisarza) wyjeżdżał • delegatami miasta do królał Szczególną zasługę położył podpisek Marcin .S-kulowicz, który w r. 1604 opracował Promptuarium, rodzaj indeksu rzeczowego do ksiąg radzieckich z lat 1530—1603 ^ss.

Wzmianki mówiące o podpiskach (kancelarystach) w liczbie mnogiej i reguły nie podają ich liczby.) Wyjątkowo można natrafić na wiadomość wyjaśniającą: karta z r. 1613, wyliczająca, ile sukna zwanego falendysz rozdano funkcjonariuszom miasta, wymienia 12 łokci dla czterech pod-ilisków. Wydaje się, że ta liczba stanowi najwyższą ilość pomocników pisarza kazimierskiego, zwłaszcza że pierwsza połowa w. XVII była okresem bardzo pomyślnego rozwoju kancelarii⁸⁹. W innych okresach było podpisków raczej mniej.

wydatki rzeczowe i lokal kancelarii

ylV księgach rachunkowych notowano szczegółowo wydatki na prowadzenie kancelarii. Najczęściej powtarzają się zapiski o kupnie papieru, zwykle kilka razy do roku; wypłacano zań czasem tylko kilka groszy, ale nieraz i złotego czy znacznie więcej! Niekiedy zaznaczano dokładniej ilość: librę albo rezę. Najwyższa ilość nabywanego papieru przypada na początek w. XVII, kiedy to kilka razy do roku kupowano rezę, płacąc za każdą 2 zł. W r. 1630 wydano 4 razy w roku po 6 zł na wosk i papier, nadto za rezę papieru regałowego na „acta d. consulum” zapłacono 30 zł. Iłównie często jak papier kupowano wosk potrzebny do pieczęci, natomiast znacznie mniej wzmianek dotyczy kupna pergaminu ⁹⁰.

' Jeśli chodzi o proweniencję używanego w kancelarii papieru, to nie można postawić jakiejś ogólnej zasady poza stwierdzeniem, że sądząc

Np. w rpisie K 286, s. 109 odpis z r. 1612 jest opatrzony podpisem: „Martinus Gchowski vicenotarius Casimir.” Na karcie tyt. rpisu K 459 w słowie „Continuatio” rozpoczynającym tytuł księgi wpisano w majuskułę O: „Andr. Zakrzewski vice-notar.” — W r. 1566 pojechali na sejm lubelski delegaci miasta z podpiskiem, któremu dano przed jazdą „na skorzenki” i „na sukno” 2 zł 44 gr. W roku tym wysłannicy miasta jeździli trzy razy do króla do Lublina, a raz do Warszawy, ale też zyskali od monarchy aż 9 dokumentów na rzecz miasta. Por. rpis K 510,

393—396 oraz dokumenty APKr 628—635, 637. — Promptuarium Sekulewicza: K 176.

^wl Rpis K 708, luźna karta z 29 III 1613. — Główna kancelaria Krakowa w okre-■ ie swego największego rozkwitu miała, poza pisarzem i drugim pisarzem, czterech, ;.t wyjątkowo pięciu pisarczyków.

^M Por. przykładowo: rpisy K 7, s. 354; IC 505, s. 235, 330, 375, 434; K 546, s. 230; K 561, s. 79, 82, 84, 85, 178, 180; K 566, s. 517, 519—520; IC 581, s. 258; IC 582, s. 75; K 584, s. 52; IC 597, s. 86; IC 599, s. 70; IC 636, s. 155. — ICupno skóry pergaminowej na przywilej: K 582, s. 61.

1

Rpisy K 505, s. 109, 224, 236, 321, 335, 339, 425, 437; K 561, s. 37, 80, 85, 139,

2

178, 181; K 566, s. 517, 521; K 581, s. 219, 266; K 582, s. 35, 77; K 588, s. 67—68.

3

⁸⁰ Wynagrodzenie za prace pisarskie: rpisy K 577, s. 29, 471; K 581, s. 219, 253;

4

K 588, s. 62; K 592, s. 43; K 608, s. 78. — „Ex gratia dominorum”: K 505, s. 224. — Za spisywanie zeznań przestępców: rpis K 505, s. 40, 51, 103, 108, 236, 238, 440.

5

Rpis K 505, s. 347. Sąsiednie grunty dzierżawili radni,