44260 Kancelaria miasta Kazimierza pod Krakowem35 1802
0

156 MARIAN FRIEDBERG

uwagą brak w wykazach szeregu ksiąg znajdujących się obecnie w archi wum, a to czterech ksiąg z w. XIV, kilku radzieckich i ławniczych z w. XV, rachunkowej z lat 1525—1532. Można przypuszczać, że te księgi najstarsze, jako nie mające już znaczenia praktycznego w latach, w któ rych sporządzano wykazy, przechowywano osobno, choć zapewne takż< pod pieczą pisarza.

\W r. 1657 podczas okupacji szwedzkiej burmistrz Bartłomiej Pianey zabezpieczył archiwum kazimierskie każąc zapakować księgi, dokumenty i akta do sześciu okutych skrzyń, opieczętować je i przewieźć do kaplicy św. Doroty przy kościele św. Katarzyny. W protokole zapisek burmistrzowskich pod dniem 16 VIII 1657 zamieszczono wykaz zabezpieczo nych archiwalicrw, przy czym częściowo wyliczono poszczególne księgi (widocznie pospiesznie, bo bez należytego porządku), częściowo określono je ogólnie ⁵³/}

Pod koniec w. XVI, jak widać, zatroszczono się o sprawę obrony praw miasta i opieki nad dokumentami, skoro w r. 1586 wybrano specjalną komisję, złożoną z 34 osób z grona rady, ławy i pospólstwa, dla strzeżenia przywilejów. Może z inicjatywy tej komisji opracowano w r. 1588 kodeks przywilejów ⁵⁴.j Jest to okazały foliant, obejmujący spisane jedną ręką teksty dokumentów od lokacyjnego z r. 1335 do r. 1588, ozdobiony licznymi drzeworytami z podobiznami Zygmunta Starego i Stefana Batorego. Powstał on za sprawowania urzędu pisarza przez Stanisława Jarosława. Od r. 1588 kontynuowano kodeks, wpisując stopniowo dalsze przywileje, dekrety i akta większej wagi aż do r. 1794. W r. 1648 sporządzono osobny wykaz przywilejów i akt dotyczących posiadłości ziemskich Kazimierza ⁵⁵,

Podczas okupacji szwedzkiej (1655—1658) żołnierze nieprzyjacielscy zniszczyli lub uszkodzili wiele cennych przywilejów miasta, jak o tym mówią dokumenty królów^T Michała Korybuta z 15 XI 1669 i Jana III z 20 III 1677. Pierwszy z nich ogólnie potwierdza przywileje Kazimierza i uznaje za autentyczne dokumenty uszkodzone i pozbawione pieczęci,

³³ Do pierwszej skrzyni zapakowano 44 księgi rady z 1. 1481—1654, do drugiej księgi ławnicze i wójtowskie pod ogólną nazwą „acta scabinalia”, w ilości 64 ksiąg, a także 65 dokumentów pergaminowych. W skrzyni trzeciej znalazło się 86 ksiąg rachunkowych i poborowych od r. 1525, a nadto „protocollon scabinale 1480—1509" oraz „protocollon consulare 1433—1480”, którego dziś brak. Pozostałe akta określono ogólnie: w czwartej skrzyni „protocolla varia consularia et aliąuot sexterna acto-rum consularium”, w piątej i szóstej „producta diversa, monimenta et schedae sparsim colłecta” (rpis K 190, s. 83—89).

³¹ Prawa, przywileje... I, nr 302 (komisja z r. 1586). — „Codex iurium et privilegiorum civitati S. R. Maiestatis Casimiriae ad Cracoviam seryientium”, rpis K 366.

⁵⁵ Rpis K 578, rejestr lonerski z r. 1648, s. 141—155.

ii tylko rzeczywiście pochodzą z kancelarii królewskiej; dokument Ja-; iII zatwierdza i. streszcza ponad sto przywilejów Kazimierza po-;nvszy od r. 1335. Zapewne w związku ze szkodami spowodowanymi wrogie żołdactwo pozostaje uchwała rady kazimierskiej z 10 XI u;»;i, w myśl której postanowiono opracować inwentarz akt i przywile-a także zbrojowni i budynków należących do miasta⁵⁰; nie ma /.akże wiadomości o wykonaniu tej uchwały. Z polecenia Komisji Do-; ¹ go Porządku spisano w r. 1787 sumariusz wszystkich przywilejów Kazimierza ⁵⁷.

.lak wynika z tego przeglądu, największą troskę o archiwum okazy-.iiin niewątpliwie w drugiej połowie w. XVI — dowodzą tego aż cztery ksiąg, opracowanie kopiarza dokumentów, powołanie komisji dla obrony praw miasta i strzeżenia przywilejów.

Nie zawsze jednak ten obowiązek opieki nad aktami był sprawowany d< życie. W w. XVIII podczas klęsk i wielkiego zubożenia miasta, księgi a pisane o wiele gorzej i niedbale^ dotyczy to formy zewnętrznej ksiąg ulowych, znacznie skromniejszej niż w wiekach poprzednich, a także • i wiele prymitywniej prowadzonych rejestrów rachunkowych. Wtargnęły też nieporządki do kancelarii. Niewesołym świadectwem jest zezna-:ii< woźnego generalnego z lipca 1780 r. o nieporządku panującym w kan-.. larii za pisarstwa Wojciecha Kubaszewskiego, który zresztą w tym iiuym miesiącu musiał zrezygnować ze swego urzędu, gdy na wezwanie r idy nie wydał kluczy od archiwum i nie złożył sprawozdania z sum przechowywanych tamże w sekwestrze^5S. Ale i jego następca, Tomasz Krzyżanowski, zasłużył na liczne skargi pospólstwa, zarzucającego mu na - braniu 3 XI 1784 niedbalstwo w opiece nad archiwum, w którym akta izostają w nieładzie i są wszystkim dostępne, a nawet bywają wyno-.z.Dm¹ do domu pisarza, mieszkającego poza murami Kazimierza; na sku-;• k łych zażaleń magistrat zawezwał pisarza do zaprowadzenia porządku w archiwum³⁹.

— Rpis K 325, s. 543, 545 (rezygnacja Kubaszewskiego). Rpisy K 326, s. 183; K 331, s. 150—151.

1

   APKr: dok. 799 {r. 1669) i 811 (r. 1677). — Rpis K 322, s. 75 (uchwala z r.

Uifil)..

•    Wpisano go do trzech ksiąg Komisji: rpisy K 837, s. 101—131, K 839, 77—122 i K 840.

•' Rpis K 369, akta dotyczące archiwum, relacja woźnego W. Nowakowskiego Ul VII 1780: „Z rekwizycyi szlach. Magistratu kazmierskiego byłem w kancelaryi .Kiecki kazmierskiej widzieć w niej nieporządek szlach. Wojciecha Kubaszewskie-<> tegoż urzędu radzieckiego kazmierskiego przeszłego pisarza, gdzie widziałem ...¹:i. papiery, protokoły porozrzucane, książki i papiery miejskie w śmieciach leżące .■ ,-/.ędy w tej kancelaryi pełno nieporządku, co nie tylko że teraz widziałem, ale '.ając i pierwej z zeznawaniem relacyjej takiż sam nieporządek zawsze widywa-