KSIĄŻKA (19)

W późniejszym ammm przeprowadzono bardziej sknmp¹^¹™¹ badania, włącm/ąe robotnice w tajemnice rrali—rji eWU^'”¹ Mayo prmtl J—j nanrępme zaczęto wprowadza¹: zmiany procy. z tym te w określonym czasie zmieniano zawsze

*    nich. Wprowadzono zatem przerwy odpoczynkowe o ntóodl ^2c=h,e

*    długości. krótszy tydzień pracy, posiłek z zupo lub kawa ^{1 r}—"«-pnerwy porannej. Rezultaty wydawały się zadowalające: ^u1W^rri1 powoli, a potem z wzrastającą pewnością ronin produkcja (uznana aa ‘wslcaamk dobrego samopoczucia] Równocześnie robotni² mówity. te są mniej zmęczone i te praca nie wymaga jakiego¹ specjalnego wysiłku z ich strony. Pogiady te f—J wskazywały na wzrost zadowolę. ma. wynikający z porównania ogólnych warunków panujących w p_Q. koju prób i innych pomieszczeniach. Podczas wprowadzania poszczę, gólnych punktów programu omawiano z robotnicami prapanawaae zmiany. Dzięki temu zaczęły one otwarcie przekazywać kierownictwu swe mamie i wrażenia"”. W dwunastym tygodniu eksperymentu powrócono do pierwotnych warunków pracy. Okazało sic. że produkcja zarówno dzienna, jak 1 tygodniowa wzrosła, osiągając wyższy poziom niz w przeszłości. .Wystąpiła m arem podobna sytuacja jak w wypadku eksperymentu z oświetleniem. Wszystko to przypomina o doświadczeniu w Filadelfii, gdzie poprawa warunków pracy jednego zespołu robotników w przędzalni wpłynęła na polepszenie morale me tylko tego zespołu. lecz także pozostałych dwóch, w których warunki pracy nie uległy zmianie"⁶¹. Trudno było od razu wyjaśnić logikę zaobserwowanych zjawisk. F.G. Roethiisberger. amerykański badacz, komentując je stwierdził, że podczas trwania eksperymentów wytworzyła sic autentyczna atmosfera współpracy pomiędzy kierownictwem a robotnicami, którzy tworzyli zintegrowany zespół. Badacze byli jednak przekonani, że w kolejnych badaniach trzeba wyjść poza klasyczne wyjaśnienia opisywanych zjawisk, bowiem w trakcie eksperymentów zaistniały inne czynniki, których nie brano pod uwagę w dotychczasowych badaniach.

Druga faza badań w Hawthome trwała kolejne lata. Podstawą ich były wywiady oparte na najnowszej wiedzy z dziedziny psychologii i socjologu. Przeprowadzone zostały na ponad dwudziestotysięcznej populacji robotników. Ustalono pewne przybliżone zasady, którymi midi ue kierować ankieterzy w swojej pracy. Przedstawiają się one mniej więcej następująco:

4- Poświeć cała uwagę osobie, z która prnwrtswr wywiad. i ćas jq to wyi sino* odczuć

2_ Nie bo*, ker słuchaj.

X Nigdy me dysku ruj i me cswaj rad.

4.    Zwróć uwagę as to:

sl ew dana osada chce ponedme.

b| czego me chce poeedDEC,

c| czego me może potodmc bez pomocy.

5.    W czasie słuchania spróbuj mgiOtawd er wyobraźni wstępną charakterystykę rozmówcy, korygując ja w toku rozmowy. Sprawdzając te charakterystykę podsumuj od czasu do czasu to, co mamie powiedziane, umożliwiając tym samym ■PT"— poglądów (na przykład zadaj pytanie 'czy wiaśowie zrozumiałem wypowiedz?!- Mb to zawsze z największa rozwaga, to znaczy wyjaśniaj. ale niczego ale dodawaj, ani nie przekręcaj.

6.    Pamiętaj, że wszystko, co zostało powiedzione, musi być uznane za tajemnice osobistą, której nie wolno rozgłaszać (nie wyklucza to jednak możliwości przedyskutowania problemu z współpracownikami ani pewnych form publikacji, o ile podjęte zostaną odpowiednie środki ostrożności)"⁶⁵.

E, Mayo podkreśla, że przyswojenie tych umiejętności jest trudne, jednak umiejętne korzystanie z zasady 4 i 5 prowadzi ankieterów do nabrania dużej umiejętności przy prowadzeniu badań ankietowych.

Należy zwrócić uwagę że w badaniach prowadzony cii w Hawthor-ne warunki naukowego eksperymentu były spełnione poanmie Bowiem w badaniach społecznych prowadzonych w crgmizacjach. nawet wtedy, gdy mają one charakter eksperymentu, nie możemy nigdy wyeliminować wszystkich czynników .zakłócających*. Możemy je tytko ograniczać i świadomie uwzględniać analizując uzyskane wyniki. .Także samo badanie wvwicrą_uai> w na badany proces spok r my. na postawy, emocje i zachowania jednostek i grup. Określamy to zjawisko TT*iiiru»m efektu Hawthorne"*.

Niektórzy socjologowie głoszą opinie, że zasadniczym celem taktyki opartej na wynikach E. Mayo jest .osiągnięcie psychicznej zgody robotnika na program administracji przedsiębiorstwa* oraz wyrobie me prwynoaoia a robotników, że miedzy nimi a administracją przedsiębiorstwa panują stosunki równości. Me chodziło więc

Tamte, «. 353-W. Piotrowski, jw-, b. 497.

39

1

Tamie, a. MO.

2

^M Tamie. .. 352.