614372886

Konstrukcja książki 19

podejścia eksperymentalnego, zwanego bricolageem metodologicznym oraz interpretacyjnym. Dużo miejsca poświęcam na opis metodologii badań, ponieważ uważam, że antropolodzy zbyt rzadko ukazują sposoby dochodzenia do swoich konkluzji. Sądzę ponadto, iż relacja z przebiegu badań może mieć wartość edukacyjną także dla badaczy niezajmujących się problemem kłamstwa. W rozdziale czwartym charakteryzuję badaną społeczność i nakreślam różne konteksty kłamstwa, szczególnie kontekst lokalny, a więc zasady życia społeczności Ośrodka, w którym prowadziłam badania. Przytaczam tu nie tylko wypowiedzi moich rozmówców, ale także odwołuję się do narysowanych przez nich map mentalnych. W rozdziale piątym przyglądam się temu, jak osoby badane rozumieją pojęcie „kłamstwa” w różnych kontekstach, dlatego w cytowanych opowieściach o kłamstwie pojawiają się zdarzenia z okresu ich pobytu w Ośrodku, dzieciństwa, obecnej (na czas rozmowy) sytuacji oraz reakcje na zdarzenia, które uznałam za prawdopodobne. Ostatni rozdział dotyczy sposobów interpretacji kłamstwa w kontekście lokalnym. W rozdziale tym staram się odpowiedzieć na pytania: - kto zdaniem badanych - kogo okłamuje w społeczności Ośrodka, czego te kłamstwa dotyczą, jakie są kulturowo-społeczne, osobiste i związane z organizacją życia w Ośrodku powody i funkcje zachowań określanych przez badanych kłamstwem. W zakończeniu podejmuję refleksję nad własnym zakłamaniem (i kłamstwami) w trakcie badań oraz nad kosztami zastosowania metody niejawnej obserwacji uczestniczącej - jednej z przyczyn zakłamania.

Pojawiające się w tekście imiona (z wyjątkiem mojego imienia) zostały zmienione w celu zmniejszenia możliwości rozpoznania tożsamości uczestników badań. Z tego samego powodu zamieszczony na końcu pracy spis rozmówców zawiera jedynie informacje o roli, jaką badani odgrywali w placówce oraz posiadanym przez nich wykształceniu. Jestem przy tym świadoma, że dla wielu osób z grona byłych podopiecznych Ośrodka oraz jego współpracowników (dawnych i obecnych) zidentyfikowanie badanych nie będzie trudne, ponieważ w książce obszernie cytuję ich słowa, prawie bez korekty redakcyjnej. Z tego powodu postanowiłam nie ujawniać w tekście wypowiedzi, które, moim zdaniem, mogłyby w poważny sposób zaszkodzić które-mukolwiek z uczestników badań lub relacji pomiędzy badanymi. Starałam się przy tym ująć wszystkie punkty widzenia na daną sprawę, niezależnie od mojej opinii na ten temat lub sympatii do rozmówcy. Nie oznacza to oczywiście, iż zrezygnowałam z własnych poglądów, które z uwagi na autorstwo niniejszej książki są obecne (i dominujące), ale próbowałam, na ile było to możliwe, wyważyć różne sądy na omawiane tu zagadnienia.

Poniżej umieszczam zasady edycji cytowanych wypowiedzi, które pomogą Czytelnikowi odczytać sposób zapisu cytatów i stosowanych przeze mnie odnośników do materiału badawczego.