Lalek
2

26 Rozdział I

Sytuacja jaka zaistniała w kraju spowodowała, żc WiN nie mogła pozostać tylko cywilną organizacją polityczną pozostającą w konspiracji, musiała także przejąć kontrolą nad działalnością oddziałów zbrojnych pozostałych jeszcze po Armii Krajowej. Oddziały te w drugiej połowie 1945 roku zmieniły taktyką działania. Nie operowały już liczne zgrupowania liczące 100 lub 200 osób, ale ze wzglądów bezpieczeństwa działały one w rozproszeniu, nawet na terenie kilku powiatów, tworząc kilkunastoosobowe grupy. Cząsto zwłaszcza po akcji, zmieniały miejsce pobytu uniemożliwiając tym samym wytropienie ich przez organy ścigania.

Mniejsze oddziały operujące na terenie jednego lub dwóch powiatów, po akcji korzystały z zakonspirowanych kryjówek, znajdujących sią na terenie gospodarstw wiejskich. Istniały także bojówki składające sią z kilku osób, mieszkających we własnych domach, zajmujących sią pracą na roli. W razie potrzeby przeprowadzali oni akcje, najczęściej likwidacje szpicli, po wykonaniu których powracali do swoich codziennych zająć¹.

Pod koniec 1945 roku na Lubelszczyźnie nadal w lesie operowali partyzanci pod dowództwem „Orlika” i „Zapory”.

Od czerwca 1945 roku „Zapora” pełnił funkcją dowódcy oddziałów partyzanckich na szczeblu Inspektoratu Lublin. Zgrupowanie „Zapory” zostało podzielone na dwie części. W Obwodzie Lubartów dowódcą lotnych grup zbrojnych był „Uskok”, zaś w Obwodzie Lu-blin-Powiat funkcję tę pełnił „Ryś”.

W połowie 1946 roku podporządkował się „Zaporze” oddział „Jastrzębia”². Natomiast „Orlik” dowodził siłami zbrojnymi WiN w Inspektoracie Puławy do połowy 1946 roku, kiedy to z powodu donosu kowala, który podkuwał mu konia, zginął podczas obławy urządzonej przez MO i UB.

Władze w Polsce, aby zaprowadzić porządek w odbudowującym się kraju, wszelkimi sposobami próbowały „stłumić” poczynania partyzantów. W tym celu przeprowadzano operacje wojskowe przy użyciu ciężkiej artylerii, a nawet lotnictwa. Istniały specjalnie przeszkolone grupy prowokacyjne pozorujące lotne oddziały podziemia. Szczególnie wzmożone akcje MO i UB przeciwko partyzantom miały miejsce w czasie przeprowadzanego w czerwcu 1946 roku referendum ludowego, władze ludowe obawiały się bowiem wpływu podziemia na postawę społeczeństwa, a tym samym na wyniki głosowania. Na Lubclszczyź-nie nie było wsi, której nie odwiedzaliby codziennie ludzie z resortu.

Bezpośrednio po referendum rozpoczęły się prace przygotowawcze do wyborów parlamentarnych. W lipcu 1946 roku powołano Państwowy Komitet Bezpieczeństwa (PKB), który czuwał nad przebiegiem operacji przeciwko podziemiu, jego przewodniczącym został marszałek Michał Żymierski. Powstały także grupy ochronno-propagando-we, które miały poprawić stan bezpieczeństwa w kraju.

Wszystkie te zabiegi władz kierujących państwem polskim miały jeden cel, zlikwidować oddziały partyzanckie.

„Reakcyjne podziemie” nie pozostało bierne na poczynania władz. Jeszcze na wiosnę 1946 roku rozpoczęła się akcja WiN pod kryptonimem „O”, czyli odpluskwianie, która miała uświadomić członkom PPR i UB o ich haniebnej i zdradliwej roli w społeczeństwie polskim. Realizując akcję „O” Komenda Okręgu Lubelskiego WiN poleciła stworzenie patroli propagandowych, rozlepiających afisze i ulotki, które miały uderzać w przeciwników bez użycia broni³. Jednak nie poprzestano tylko na akcji propagandowej. Często połączone oddziały partyzanckie podejmowały walkę z grupami operacyjnymi, jak było w przypadku połączonych sił oddziału „Uskoka” i „Jastrzębia”, kiedy to w pobliżu wsi Swierszczów, w powiecie chełmskim zmusiły do odwrotu grupę operacyjną KB W. Szczególnym brakiem sympatii darzyli partyzanci wsie zwane „Moskwami”, w których duże wpływy posiadali członkowie PPR i UB.

1

   R. Wnuk, Lubelski Okrąg..., s. 84-85.

2

   J. C. Malinowski, Zarys dziejów Okręgu Lubelskiego Zrzeszenia WiN (1945-1956), Lublin 1995, s. 21.

3

P. Gawryszczak, Podziemie polityczno-wojskowe..., s.100. U T. Walichnow-skiego kryptonim „O” jest wyjaśniony jako „opluskiwanie”. Zob.: T. Walichnow-ski, U źródeł walk..., s. 177-178.