jkp

143

Krystalizacja gatunkowa wypowiedzi

różnic pomiędzy odmianą mówioną i pisaną języka oraz pomiędzy oficjalnością i nieoficjalnością, w związku z czym rozróżnienie tekst mówiony/pisany traci coraz bardziej na ważności. Wykorzystywanie w działalności politycznej nowych środków komunikacji (Internetu, telefonów komórkowych) owocuje także powiększaniem zbioru pogranicznych gatunków wypowiedzi o kolejne gatunki pośrednie: mówione i pisane (np. czat z politykiem, e-mail, wypowiedź na stronie www. SMS^l24), werbalne i niewerbalne (zwłaszcza uzupełnianie wypowiedzi graficznymi znakami zachowań niewerbalnych).

2.2.5. Expose, przesłanie, petycja jako gatunki wypowiedzi politycznej

Gatunki tekstów znamienne dla komunikacji politycznej, np. manifest, odezwa czy konstytucja, kształtowały się w wielowiekowym często procesie historycznym. Wzorce gatunków politycznych, realizowane w większym lub mniejszym stopniu w konkretnych sytuacjach komunikacyjnych, powstawały w obrębie określonej kultury politycznej; były w jej ramach modyfikowane i doskonalone, np. wzorce przemówienia parlamentarnego, komentarza politycznego czy telewizyjnej relacji na żywo. Kontekst kulturowy miał także wpływ na badanie specyfiki gatunkowej wypowiedzi politycznych, np. ograniczenie cenzurą badań nad komunikacją polityczną w okresie PRL-u uniemożliwiało badanie tekstów i gatunków politycznych. Możliwie powszechna znajomość specyfiki gatunkowej wypowiedzi politycznych, społecznie akceptowanych reguł ich tworzenia w da-—rtyrrrokresie, umożliwia uczestnictwo w komunikacji politycznej, pomaga autorom w tworzeniu, odbiorco® zaś w interpretacji konkretnych tekstówr —

Za głównego generatora lek stów/"w komunikacji politycznej należy uznać państwo; w Konstytucji, fundamentalnym tekście politycznym 111 RP, wymieniono kilkadziesiąt gatunków wypowiedzi politycznej istotnych dla funkcjonowania państwa'²⁵. Największą aktywność tckstotwórczą wykazują główne instytucje życia politycznego: rząd i parlament. Gatunkiem wypowiedzi politycznej hege-monicznej o długiej tradycji i wysokiej konwencjonalizacji jest expose. Wy-

¹²⁴    SMS, gatunek o ograniczonej technicznie liczbie znaków (160), szczególnie przyczynia się do zacierania granicy pomiędzy komunikacją werbalną i niewerbalną, potoczną i oficjalną; por. szeroko upowszechniony SMS posła A. Halbera do prezesa TVP T. Kwiatkowskiego odczytany 28 V 2003 r. przez posła J.M. Rokitę w czasie przesłuchania szefowej KRRiTV D. Waniek przez sejmową komisję śledczą: „Może byś wrócił do Piotrka Urbankowskiego. To jest świetny koleś - pracowity i lojalny, lubię go i cenię. Precz Z siepactwem. Chwała nam i naszym kolegom. Ch... precz!”.

¹²⁵    M. Kita, Państwo jako generator gatunków mowy, [w;J LX Jubileuszowy Zjazd Polskiego Towarzystwa Językoznawczego „Państwo a język", Kraków 2002; J. Fras, Pole tematyczne komunikowania...