23700 jkp002

145

Krystalizacja gatunkowa wypowiedzi

do całego.społeczeństwa, choć zarzuca się premierom, że przekonują przekonanych, tj. głównie koalicję rządzącą i jej bazę społeczną¹³¹. W III RP exposć jest publikowane w całości w mediach drukowanych, emitowane na żywo w telewizji i radiu publicznym. Ze względu na długość i specjalistyczność wywodu expose jest w trakcie wygłaszania przedmiotem zainteresowania głównie polityków i dziennikarzy (komentatorów politycznych). Rzadko stanowi źródło cytatów -skrzydlatych słów - jedynie z expose pierwszego premiera III RP T. Mazowiec-' kiego pozostała kontrowersyjna „gruba kreska”. Expose jest wypowiedzią oficjał-^-") J ną, w pewien sposób uroczystą, w odmianie oficjalnej języka, analiza słów-kluczy ' pozwala wskazać przynależność partyjną i dyskursywną premiera¹³²

Treść expose obejmuje stałe składniki: ogólne przedstawieme przyszłej poi i- -J tyki rządu (deklaracje: uszczuplenia roli państwa, działania na rzecz bezpieczeń-stwarnbywateli, reformowania służby zdrowia, poprawy edukacji społeczeństwa, usprawnienia administracji: wyplenienia korupcji, dbania o finanse publiczne, zwiększenia dyscypliny budżetowej, poprawy ściągalności ceł, podatków, składek; wizje modernizacji państwa; ustosunkowanie się do przeszłości: poprzedniego rządu, minionego ustroju). Premier nie może pominąć żadnego działu gospodarki,, żadnej grupy społecznej, żadnej dziedziny życia społecznego; musi też uwzględnić elementy programu koalicjanta, przeprowadzić krytykę poprzedniego rządu i nawiązać do przeszłości¹³³. W zakończeniu expose zawiera wniosek o wotum zaufania.    , /

Expose jest jednyjn-z najbardziej skonwencjonalizowanych, rytualnych teks- ' ^ tów politycznych. Wstęp ma charakterfaposttofyączyli uroczystego zwrócenia się do zbiorowego odbiorcy; kolejni premierzy III RP używali ograniczonego zbioru formuł inicjalnych, choć ich dobór wskazuje na przynależność partyjną, np.: Panie Prezydencie! Panie Marszałku! Wysoki Sejmie! (J. Buzek) oraz Panie Prezydencie! Panie Marszałku! Panie i Panowie Posłowie! Szanowni Goście! Obywatele Rzeczypospolitej! (L. Miller). Także wystąpienia posłów po expose mają cha-

Ustaw Rzplitej Polskiej 19/1944 poz. 99). Expose kolejnych premierów: T. Mazowieckiego (1989), J.K. Bieleckiego (1991), S. Olszewskiego (1992), H. Suchockiej (1992), W. Pawlaka (1993), J. Oleksego (1995), W. Cimoszewicza (1996), J. Buzka (1997), L. Millera (2001), M. Belki (2004), są dostępne w sieci. Znacząca regulacja długości exposć nasląpita w wyniku nowelizacji regulaminu sejmu z 1997 r., w której zdjęto z premiera obowiązek prezentacji składu Rady Ministrów. Zob. także W. Staszewski, Jak rozszyfrowaliśmy premiera, GW z 18 XI 1997. gdzie policzono, jak często pojawiały się wybrane słowa-kluczc w sekwencji 10 tys. słów exposć.

¹³¹    Np. komentarz A. Szostkiewicza w TVP 25 II 1996 do exposć W. Cimoszewicza.

¹³²    Z badań słów-kluczy w expose J. Buzka, W. Pawlaka, W. Cimoszewicza i H. Suchockiej wynika, że ten pierwszy najczęściej odwotywal się do Polski i narodu-, W. Cimoszewicz do wyborców. W. Pawlak - do społeczeństwa, H. Suchocka - do obywateli, zob. W. Staszewski, Jak rozszyfrowaliśmy premiera, GW z 18 XI 1997.

¹³³    Nie zawsze to czyni; słowo „przeszłość” pojawiło się jako kluczowe jedynie u J. Buzka. zob. tamże.