Mikrobiologia6

106 Zakażenia grzybicze u zwierząt

Infekcje grzybicze zwierząt i ludzi przenoszą się zarówno przez kontakt bezpośredni z chorymi zwierzętami, jak i poprzez kontakt ze sprzętem do pielęgnacji (zgrzebła, szczotki) i utrzymania zwierząt (poidła, koryta, boksy). Zakażenie przenosi się między innymi przez siodła, uprząż, ogłowia, opaski i ochraniacze ogonowe czy pęcinowe, derki, czapraki. Zmiany grzybicze w obrębie skóry i jej wytworów (włosy, kopyta) są często miejscem predylek-cyjnym do późniejszych nadkażeń i powikłań bakteryjnych. Z drugiej strony równie łatwo o wtórne infekcje grzybicze ran i otarć skóry pierwotnie zakażonych bakteryjnie. Zakażenie ułatwia i przyspiesza przetrzymywanie zwierząt w wilgotnych, ciepłych i zanieczyszczonych stajniach. Szczególnie intensywnie choroba szerzy się w czasie deszczowego lata i jesieni. Bardziej narażone są zwierzęta o cienkiej i delikatnej skórze, ciemno pigmentowanej, zwierzęta młode oraz w czasie rekonwalescencji po przebytej kuracji antybiotykowej. Infekcji sprzyja niedożywienie, w tym niedobory witamin i mikroelementów. Pewną rolę w szerzeniu grzybic odgrywają ektopasożyty, muchy i drobne gryzonie, które często mechanicznie przenoszą zarodniki. Przebycie choroby nie zabezpiecza przed ponowną infekcją.

W zakażeniu dermatofitami, toczącym się w obrębie najbardziej zewnętrznej warstwy naskórka, włosy nie ulegają bezpośrednio uszkodzeniu. Zaatakowane zostają komórki wyściółki mieszka włosowego, które, obumierając, powodują wypadanie włosów.

W postaci głębokiej grzybicy skórnej grzyby niszczą zarówno mieszki włosowe, jak i same włosy, sprawiając, iż włos rozszczepia się i obłamuje nad powierzchnią skóry (grzybica strzygąca). W przebiegu infekcji grzybami z rodzaju Trichophyton dochodzi do różnego stopnia zapalenia mieszków włosowych i tkanek położonych głębiej, z tendencją do tworzenia się ropni. Towarzyszy temu rozluźnienie mieszków włosowych i wypadanie włosów. Wysięk zapalny jest obfity, pojawiają się wyraźne guzki i pęcherzyki, a potem strupy.

Objawy grzybicy są dość charakterystyczne nawet w początkowej fazie zakażenia. Okres inkubacji trwa od 7 do 30 dni. W ogniskach zapalnych (średnicy ok. 0,5 cm) włosy stają się najeżone, skóra wyniesiona, a początkowo wilgotne pęcherzyki wysychając, tworzą cienkie, żółtawe lub szare strupy, złuszczające się po kilku dniach. W okresie 1-2 tygodni łamliwe włosy zostają przystrzyżone blisko skóry. Owalne lub okrągłe ogniska chorobowe powiększają się i często zlewają ze sobą. Proces gojenia następuje od środka zmian. Równocześnie pojawiają się na skórze nowe ogniska, tak że po pewnym czasie infekcja może objąć prawie całą powierzchnię ciała. Mogą także pojawiać się zmiany obrączkowate, gdzie włosy początkowo wypadają tylko na obwodzie zmian. Pojawiają się też guzkowate wyniesienia skóry, pokryte nastroszonymi i zlepionymi włosami. Skóra pokryta jest żółtawym płynem wysiękowym. W późniejszym okresie tworzą się żółtawe, miękkie strupy (o średnicy 5 10 cm). Po ich oderwaniu pozostają bezwłose miejsca. Nie obserwuje się świądu lub jest on nieznaczny. Owalne pęcherzyki mogą też układać się kuliście i zasychać w postaci delikatnych łusek. Na ich obrzeżu pojawiają się nowe. Choroba rozwija się przez 2-3 tygodnie i może samoistnie ustępować. Przy wszystkich postaciach początkowo szybko szerzące się ogniska zakażenia stopniowo przestają się rozprzestrzeniać na boki z jednoczesnym procesem odnowy od centrum zmian. U koni szczególnie często zmiany pojawiają się na skórze na łopatkach i klatce piersiowej, w okolicy kłębu i krzyżowej oraz na szyi i głowie. Nasada grzywy oraz dolne części kończyn atakowane są rzadziej.

Trichofitoza powodowana jest najczęściej przez Trichophylon eąuimun i T. mentagrophytes. Oba grzyby są bardzo chorobotwórcze dla koni, a na zakażenie wrażliwy jest między innymi człowiek (w przypadku T. ecpiinum sporadycznie) oraz psy i czasami koty. Nie mniej często obserwowane są infekcje 7.' verrucosum (również chorobotwórczy dla ludzi) i T. ajelloi. Za powstanie grzybicy mikrozarodnikowej najczęściej odpowiedzialne są: Microsponim eąuinum, M. canis, M. gypseum i A4. pmecox (wszystkie gatunki są potencjalnie chorobotwórcze dla człowieka). Podobne klinicznie zmiany można odnotować w przebiegu zakażenia na tle Dermatophilus congolensis - promieniowców niezaliczanych już do grzybów. Diagnozę różnicową umożliwia badanie mikrobiologiczne i mikologiczne.

U bydła domowego, ale również u dziko żyjących przeżuwaczy najczęściej izoluje się Trichophyton verrucosum (fot. 25). Dermatofity te są również bar dzo często przyczyną grzybicy odzwierzęcej u ludzi zawodowo związanych ze zwierzętami: pracowników ferm hodowlanych, ubojni, garbarni. Dermatoza ta szczególnie łatwo szerzy się w stadzie zimą, przy dużej wilgotności i słabym doświetleniu obór.

U trzody chlewnej dermatofitozy powodowane są często przez Microspo-rum nanum (fot. 26).

Ptaki, w tym również drób, są także wrażliwe na zakażenia clermatofitami. Dermatofity atakują na ogół tylko skórę gładką u ptaków. U drobiu najczęściej izoluje się zc zmian skórnych Microsponim gallinae (fot. 27).