mity079

160 Późny

ków. Porewit miał w swojej świątyni posąg z pięcioma głowami, nie posiadał ponoć jednak broni. Znaczenie imienia jest niejasne, może brzmiało ono Borowit „władca boru", a może Porowit od *pora „siła" (St. Urbańczyk). (Co do znaczenia „prywatnego" kultu bóstw z Gardźca zob. Rugiewit; tam także literatura.) Knytlinga-saga imię Porewit podaje w formie Turupit. „Kierując się (...) zasadą dioskurycznej prze-ciwstawności, Porewita wykładałbym jako «pozytywnego» Pana siły, czy raczej Pana, który się ze wszystkim potrafi uporać. «Negatywny» zaś Porenut, jako postać opozycyjna, byłby przeto Panem wsparcia potrzebującym, gdyż formację -nut tłumaczyłbym przez -nud, staropolskie nuda, niemieckie Not - potrzeba, przymuszenie itd." (J. Bana-szkiewicz). Ch. Knauthe w XVIII w. tłumaczył nazwę Porewit (Piero-witz sive Porewithus) jako „Porywacz" (rozbójnik), uważając, że Słowianie czczili go jako bóstwo zapewniające dobre łupy w wojnach, a jednocześnie chroniące swój lud przed nieprzyjacielem.

Późny - rzekomy założyciel Poznania. Marcin Bielski (1856, s. 46) twierdzi, „iż potomkowie Lechowi (zob. Lech) zakładali w Polsce miasta, gdzie się im podobało, z których był jeden rzeczony Późny, to jest posthumus, ten założył Poznań w polach przestronnych nad rzeką Wartą, a od swego imienia dał mu imię Poznań i dziś jest miasto znamienite a wszystkiej Wielkiej Polskiej głową" (zob. też Kaślisz).

Prelimir - półlegendarny władca południowosłowiański. Według Popa Duklanina (c. 28-30) syn —» Tyszemira i brat —» Kreszimira. Wraz z ojcem walczył zwycięsko przeciwko banowi Prewalitany, w której to walce Tyszemir poniósł śmierć. Zwycięski Prelimir zawładnął całą Chorwacją Czerwoną i ogłosił się królem. Zagrożony przez cesarza konstantynopolitańskiego, który po śmierci cara bułgarskiego Piotra (969) zapragnął podbić Bułgarię, a jego wodzowie zajęli także Raszkę, żupan Raszki wraz z synami i córką Prechwałą udał się do Prelimira, przebywającego w żupanii Onogoszt. Król Prelimir, zachwycony Prechwałą, zaproponował żupanowi poddanie się jego władzy i oddanie mu ręki córki, co też się stało. Po śmierci cesarza greckiego Prelimir wraz z teściem doprowadzili do powstania mieszkańców Raszki i zabicia wszystkich panujących tam Greków, po czym zajęli tę prowincję. Prelimir mianował teścia wielkim żupa-nem, szwagrów - żupanami pod władzą ojca. Miał czterech synów -(zob.:) Chwalimira I, Bolesława, Dragisława i Swewlada III. Podzielił między nich królestwo: Chwalimir otrzymał Zetę, Bolesław Trawu-nię, Dragisław Zachlumie, Swewlad Podgorje (Pop Duklanin dokładnie wylicza miasta i żupanie przypadające na każdego z nich). Żył Prelimir długo, doczekał się wnuków, umarł szczęśliwie, pochowany został w kościele św. Piotra w biskupstwie raskim. Jego synowie rządzili po tyrańsku, co spowodowało powstanie i wymordowanie niemal wszystkich z jego rodu.

Pribysław- legendarny władca południowosłowiański. Według Popa Dukłanina (c. 19) syn i następca —> Tołimira. „Uczynił wiele zła". Zbuntowali się przeciwko niemu, wraz z innymi, możni z Bośni, zamordowali go, a ciało wrzucili do rzeki. Władzę po nim objął jego syn —> Krepimir, który ukarał winnych śmierci ojca.

prillwickie idole - nazwa grupy stu kilkudziesięciu figurek „odkrytych" rzekomo w II poł. XVIII w. w Prillwitz (Meklemburgia, nad jeziorem Tollensee, na północny wschód od Neustrelitz), w rzeczywistości według wszelkiego prawdopodobieństwa sfabrykowanych przez Gideona Nathanaela Sponholza (1745-1807) w Neubranden-burgu. Pierwsza wiadomość drukowana o „odkryciu" ukazała się w 1768 r. Wśród figurek, z których wiele zaopatrzonych było w „runy" zawierające nazwy, dopatrywano się wyobrażeń różnych bóstw słowiańskich (Radegasta, czyli Swarożyca i in.). Obecnie przedmioty te („fałszerstwa - niezdarne odlewy metalowe, które niełatwo prześcignąć jeżeli chodzi o prymitywizm, brak jakiegokolwiek poziomu rzemieślniczego i estetyki" [P. Maubach]), wśród których znajdują się zresztą zabytki oryginalne, tyle że nie mające nic wspólnego ze Słowianami i ich bóstwami, przechowywane są w muzeum w Schweri-nie. Wśród uczonych, którzy dali się zwieść fałszerstwu, był także Jan Potocki, który w 1794 r. osobiście odwiedził miejsca, gdzie znajdowały się figurki, i przerysował wiele z nich (drukowane sprawozdanie z podróży po Niemczech północnych Potockiego ukazało się w roku następnym po francusku w Hamburgu). Kategorycznie przeciwstawił się falsyfikatom m.in. Aleksander Bruckner. Obok tzw. kamieni mikorzyńskich (zob. mikorzyńskie kamienie) prillwickie idole są chy-