Obraz1 (18)

- 42 -

- 42 -

/\ ² ii

¹ ,^Zh %V³

CH 4

6H-1,2,5-tiadiazyna

2    17

_ >-CH - O - CH

” II

\CH « N - CH 4    5    6

1,3,5-oksadiazepina

6. NAZEWNICTWO POCHODNYCH UKŁADÓW MACIERZYSTYCH

6.1. Nomenklatura podstawnikowe

AS ‘\

N 4

1-oksa-4-a z a-2 ,6-di.slla-    sile benzen

-3-cykloheksen

6 12 H_C - CH - CH_

H C - CH - CH ^5    4    3 *

7-tiabicyklo[2,2,l] heptan

5.2. Nomenklatura zamienna związków heterocyklicznych

Nazwy monocyklicznych 1 policyklicznych związków heterocyklicznych, tym także heterocyklicznych związków splranowych 1 mostkowych tworzy się przez dodanie przedrostków określających rodzaj heteroatomów wg tabeli 1 do nazwy odpowiedniego węglowodoru. Węglowodór odpowiadający związkowi; heterocyklicznemu tworzy się przez formalną zamianę heteroatomu na grupę -CHg-, —<Jh lub -^- w zależności od wartościowości 2.3,4 zamienionego heteroatomu.

Numerację atomów w monocyklicznych związkach heterocyklicznych prowadzi się w ten sposób, aby nadać najniższe lokanty heteroatomowi w kolejności zgodnej z tabelą 1, dalej podwójnym wiązaniom, po czym podstawnikom.

W heterocyklicznych związkach policyklicznych zostaje zachowana numeracja odpowiednich węglowodorów.

Przykłady:    >

x> O 00

l-oksa-4-tlanaftalen

7_5    *

•oo;

9    10    4

l-oksaspiro [4,5] dekan

Noaenklatura podstawnikowe Jest najbardziej preferowaną obecnie nomenklaturą racjonalną (systematyczną) związków organicznych.

Przed przystąpieniem do określenia zasad tworzenia nazw wg tej nomenklatury należy podać kilka terminów stosowanych w tym systemie. Terminy te stosowane są również w racjonalnym nazewnictwie układów macierzystych. Przypomnijmy więc. że np. nazwę węglowodoru tworzy się z:

a)    rdzenia,

b)    przedrostków.

c)    przyrostków,

d)    lokantów,

e)    liczb określających wielkość lub sposób połączenie pierścieni,

f)    aflksów uwlelokrotniejących.

co orazuje poniższy przykład:

nazwa związku: 2,3,5-trlmetylo-bicykio [2.2. ^ okt-5-en

rdzeń:    okt

przedrostki:    metylo-,    cyklo-

przyroetek:    en

lokanty:    2,3,5

liczby określające: 2.2.2

aflksy uwlelokrot nla Jące : bl', tri.

2 podobnych fragmentów tworzy się nazwy pochodnych układów macierzystych w nomenklaturze podstawnikowej. W nomenklaturze tej trzeba wprowadzić również dodatkowo nowe pojęcia: podstawnlka, grupy charakterystycznej, pierwszeństwa (hierarchii) grup i grupy głównej.

Podstawnikiem nazywa eię każdy etom Jednowartościowy lub Jednowartoś-clową grupę atomów, które zastępują w związku macierzystym etom wodoru. Mniej jednoznacznie zdefiniowana Jest grupa charakterystyczna. Pojęcie to obejmuje zarówno podstawniki (z wyjątkiem reszt układów macierzystych, tj. "d. podstawników -CHj, -C_&Hg itp.), Jek i niektóre atomy zastępujące w twlązku macierzystym kilka atomów wodoru, np. »0, a także grupy ^C=0, ~^<-^=N* itp. Niektóre nazwy grup charakterystycznych wymienia się •Yłącznie w postaci przedrostków, inne zaś w postaci przedrostków lub przydatków. przy czym tylko Jedna z grup charakterystycznych może być wymienione w formie przyrostka. Grupa ta nosi nazwę grupy głównej. a jej wybo-